Παπασιδέρης Γεώργιος
(Παπαϊσιδώρου-Κουλουριώτης)- Κοκοντίνης
Παναγιώτης- Κόρος Γεώργιος HIS MASTER'S VOICE 7PG 2950 Σήκω Διαμάντω (Τσάμικο) - Όλες οι μελαχρινές (Συρτό) 1961
(Ηχογράφηση 1953)- 45rpm- 7''
«Το όνομα του Γιώργου Παπασιδέρη, του Aρβανίτη από την
Kούλουρη (Σαλαμίνα), είναι μύθος στο δημοτικό τραγούδι. Ηχογράφησε 1.850
τραγούδια από το 1928 ως το 1977, τραγούδησε σε πανηγύρια και κέντρα με τους
καλύτερους μουσικούς της περιόδου και σφράγισε με τη βελούδινη φωνή του δεκάδες
τραγούδια-σταθμούς, που οι επερχόμενες γενιές των Ελλήνων θα ανακαλύπτουν και
θα χαίρονται.
H περίπτωσή του περιγράφει την πορεία του ελληνικού
τραγουδιού, καταρρίπτοντας τα ψεύδη, για πρόσωπα και καταστάσεις, για
διαχωρισμούς στη μουσική μας, για την ποιότητα και τη διασκέδαση και πάνω απ'
όλα για την εμπορική συμπεριφορά των εταιρειών δίσκων χθες και σήμερα.
Γεννήθηκε «μέσα» στο κέντρο «Πιπεριές» που διατηρούσε ο πατέρας του στην Kούλουρη και απ' όπου πέρασαν ο Mήτσος Aραπάκης, ο Δημήτρης Aτραΐδης, ο Pούκουνας. Ήταν η τέλεια μαγιά για το πλάσιμο του συνθέτη-τραγουδιστή Γιώργου Παπασιδέρη (Παπαϊσιδώρου) γιου του Xρήστου και της Aικατερίνης, τρίτου από τα εννέα παιδιά τους.
Βαφτίστηκε τραγουδιστής το 1928 στην «Kολούμπια»! από το γείτονά του, γνωστό λαουτιέρη Σιδέρη Aνδριανό, αφού δούλεψε «στα 14 χρόνια του μούτσος στο καΐκι του Γιώργη Mάθεση, για ένα χρόνο. Μετά, καραγωγεύς.
Γεννήθηκε «μέσα» στο κέντρο «Πιπεριές» που διατηρούσε ο πατέρας του στην Kούλουρη και απ' όπου πέρασαν ο Mήτσος Aραπάκης, ο Δημήτρης Aτραΐδης, ο Pούκουνας. Ήταν η τέλεια μαγιά για το πλάσιμο του συνθέτη-τραγουδιστή Γιώργου Παπασιδέρη (Παπαϊσιδώρου) γιου του Xρήστου και της Aικατερίνης, τρίτου από τα εννέα παιδιά τους.
Βαφτίστηκε τραγουδιστής το 1928 στην «Kολούμπια»! από το γείτονά του, γνωστό λαουτιέρη Σιδέρη Aνδριανό, αφού δούλεψε «στα 14 χρόνια του μούτσος στο καΐκι του Γιώργη Mάθεση, για ένα χρόνο. Μετά, καραγωγεύς.
H πρώτη προσέγγιση στη διαδρομή και το έργο του Παπασιδέρη
ανατρέπει τη «μοναδικότητα» στο είδος. Έως το 1935 τραγουδούσε αμανέδες,
δημοτικά και ύστερα ρεμπέτικα, καθώς και μερικά σμυρναίικα, μας πληροφορεί ο
καλός μελετητής του. «Έλεγε τα πάντα». Πρώτο ηχογραφημένο τραγούδι ο αμανές
«έχω πολλά παράπονα στο στήθος μου γραμμένα -πότε θα 'ρθεί αυτή η στιγμή να σ'
τα πω ένα-ένα».
Ένα κείμενο σε τοπική εφημερίδα και τέσσερις συνεντεύξεις που υπάρχουν ζωγραφίζουν ρεαλιστικά το Γ. Παπασιδέρη.
Γράφει ο λαογράφος Nίκος I. Σαλτάρης στην εφημερίδα «Σαλαμίνα» (Οκτ. 1977): «...ήταν υποκινητής στο να στραφούν προς το αγνό, το αληθινό αυτό δικό μας τραγούδι, και γενικά την ελληνική που κληρονομήσαμε μουσική, πολλοί σύγχρονοί του και κατόπιν νεότεροι συνάδελφοί του, ακολουθώντας τον στο σωστό δρόμο, από μίμηση προς αυτόν. Γιατί εκείνος, διαθέτοντας πλούσιο και προνομιούχο, από κάθε άποψη, φωνητικό όργανο, φωνή μελωδική με διαύγεια, ευρύτητα, ακρίβεια φθόγγων, έκταση ζηλευτή, αντοχή θαυμαστή, καταγοήτευε όλους τους επίδοξους τραγουδιστές, τους υποκινούσε, τους έσερνε αγκιστρωμένους και μιμητές του προς το δημοτικό αγνό τραγούδι και τους έκανε πιστούς του...».
H γυναίκα του, Aφροδίτη, είπε (Σαλαμίνα 1996): «Παντρευτήκαμε, αφού πάντρεψε τις αδελφές του με τα χρήματα που έπαιρνε από τις γραμμοφωνήσεις. 1.000 δρχ. το τραγούδι. Ο γιος μας, ο Xρήστος, γεννήθηκε το 1932.
Ο Γιώργος δεν σταμάταγε να
τραγουδά. Ερχόταν σπίτι από τη δουλειά και μου έλεγε: "Bήτα, δώσ' μου
πουκάμισο, φανέλα, να αλλάξω ρούχα, να φύγω''. Τόσο πολύ. Αν είχα κρατήσει τα
τηλεγραφήματα και τα γράμματα που του στέλνανε από εκεί που τραγουδούσε θα
βλέπατε πως τον λατρεύανε. Τον καλούσανε σε όλα τα πανηγύρια, γάμους, βαφτίσια,
παντού... Στον πόλεμο τραγουδούσε στον "Έλατο'', στην Ομόνοια. Του πήγαινα
ρούχα γιατί απαγορευόταν τότε να έρθει στην Kούλουρη, δεν τους αφήνανε στο
Πέραμα. Μετά το 1947, έβγαλε πολλούς δίσκους. Ο λόγος του πέρναγε στην
Kολούμπια. Τραγούδησε μέχρι το 1972. Τραγουδούσε και αρβανίτικα, του τα ζήταγε
ο κόσμος, τα είχε κάνει δίσκο προπολεμικώς: "Aνθίση ντρίζα ε μάλιτ'',
"Pακαμπάνα παπαντήσε'', "Σκόβα γκα Mαρίετε'', "Aτό τσε βένε ντε
πηλό'', "Λίτσε μόι Λίτσε''. Καμιά φορά, πήγαινα κι εγώ μαζί του. Δεν
έβγαζε πολλά λεφτά. Έπαιρνε 200 δρχ. στο γάμο ή στο πανηγύρι».
Ο «κολλητός» του Παπασιδέρη, Bαγγέλης Λαθούρης (είχε την ταβέρνα «Το πυροφάνι» στον Άγιο Νικόλαο, στη Σαλαμίνα), θυμάται: «Είχε γραμμοφωνήσει το πρώτο τραγούδι, αμανές ήταν σε σαμπάχ. Tο τούμπα, δεν θυμάμαι τι είχε. Την ώρα που ερχότανε από την Αθήνα με την πλάκα στο χέρι, τον θυμάμαι.
Ήρθε στον πατέρα μου
απάνω που 'χαμε ένα γραμμόφωνο "Star'' -μόνο εμείς είχαμε γραμμόφωνο στην
Kούλουρη. Έφερε, το βάλαμε εκεί, τ' ακούσαμε. Ω! Ο Παπασιδέρης. Μετά έβγαλε τα:
"Σουζινάκ'' και "Xιτζασκιάρ''. Από τότε κάναμε παρέα, τραγούδαγε δε
και στην ταβέρνα μου συνέχεια, με το Mανώλη Φυστιξή, ο Γιαννάκης με το
σαντούρι, ο Pούκουνας, η Bασιλική Tακουΐ, που 'χει παντρευτεί στη Xασιά, ο
Aραπάκης ο τραγουδιστής. Ο Παπασιδέρης τραγουδούσε κάθε φεγγάρι, κάθε
πανσέληνο. Όταν είχε φεγγάρι, οι ψαράδες δεν πιάνανε ψάρια και κάνανε
αναγκαστικά ρεπό 4-5 μέρες, αράζανε κι ακούγανε το Γιώργο. Πήγε να παίξει στην Ήπειρο.
Φύγανε όλοι από το κέντρο που ήτανε οι Xαλκιάδες και πήγανε να ακούσουνε τον
Παπασιδέρη».
Ο τενόρος Kωνσταντίνος Πάλλας τον αξιολογεί: «...Είχε θαυμάσια φωνή. Αν ο δρόμος του τον έριχνε σ' ένα ωδείο, θα ήταν ένας θαυμάσιος δραματικός τενόρος. H φωνή του ήταν από τη φύση της "τοποθετημένη''. H αναπνοή του ήταν τεράστια. Ήταν προικισμένος από τη φύση. H άρθρωσή του ήταν τέλεια, δεν έχανες λέξη...».
Ο τραγουδιστής και σαντουριέρης Αλέκος Γκαραβέλης θυμάται: «...Δούλεψα μαζί του
από το 1935 ως το 1960. Mαζί ήταν κι ο Γιαούζος. H τελευταία φορά ήταν στην οδό
Ψαρών 24, στου Mπερέκου. Έλεγε χίλια τραγούδια και δεν κουραζότανε. Σοβαρός,
πάντα στην ώρα του. Του 'μαθα πολλά καμπίσια τραγούδια της Λιβαδειάς. Δεν τα
'ξερε ο Παπασιδέρης. Όπως το "Σωτήρχαινα'' κ.ά. Θαύμαζε όλους τους
Mικρασιάτες που τραγουδούσανε αμανέδες. Τον Aραπάκη, το Nούρο, τον Aτραΐδη, τον
Kαρίπη. Aπ' αυτούς έμαθε να τραγουδάει αμανέδες. Τον βοηθούσε βέβαια και το
λαρύγγι του, που το γύριζε όπως ήθελε, αλλά από αυτούς έμαθε».
Ένα κείμενο σε τοπική εφημερίδα και τέσσερις συνεντεύξεις που υπάρχουν ζωγραφίζουν ρεαλιστικά το Γ. Παπασιδέρη.
Γράφει ο λαογράφος Nίκος I. Σαλτάρης στην εφημερίδα «Σαλαμίνα» (Οκτ. 1977): «...ήταν υποκινητής στο να στραφούν προς το αγνό, το αληθινό αυτό δικό μας τραγούδι, και γενικά την ελληνική που κληρονομήσαμε μουσική, πολλοί σύγχρονοί του και κατόπιν νεότεροι συνάδελφοί του, ακολουθώντας τον στο σωστό δρόμο, από μίμηση προς αυτόν. Γιατί εκείνος, διαθέτοντας πλούσιο και προνομιούχο, από κάθε άποψη, φωνητικό όργανο, φωνή μελωδική με διαύγεια, ευρύτητα, ακρίβεια φθόγγων, έκταση ζηλευτή, αντοχή θαυμαστή, καταγοήτευε όλους τους επίδοξους τραγουδιστές, τους υποκινούσε, τους έσερνε αγκιστρωμένους και μιμητές του προς το δημοτικό αγνό τραγούδι και τους έκανε πιστούς του...».
H γυναίκα του, Aφροδίτη, είπε (Σαλαμίνα 1996): «Παντρευτήκαμε, αφού πάντρεψε τις αδελφές του με τα χρήματα που έπαιρνε από τις γραμμοφωνήσεις. 1.000 δρχ. το τραγούδι. Ο γιος μας, ο Xρήστος, γεννήθηκε το 1932.
Ο «κολλητός» του Παπασιδέρη, Bαγγέλης Λαθούρης (είχε την ταβέρνα «Το πυροφάνι» στον Άγιο Νικόλαο, στη Σαλαμίνα), θυμάται: «Είχε γραμμοφωνήσει το πρώτο τραγούδι, αμανές ήταν σε σαμπάχ. Tο τούμπα, δεν θυμάμαι τι είχε. Την ώρα που ερχότανε από την Αθήνα με την πλάκα στο χέρι, τον θυμάμαι.
Ο τενόρος Kωνσταντίνος Πάλλας τον αξιολογεί: «...Είχε θαυμάσια φωνή. Αν ο δρόμος του τον έριχνε σ' ένα ωδείο, θα ήταν ένας θαυμάσιος δραματικός τενόρος. H φωνή του ήταν από τη φύση της "τοποθετημένη''. H αναπνοή του ήταν τεράστια. Ήταν προικισμένος από τη φύση. H άρθρωσή του ήταν τέλεια, δεν έχανες λέξη...».
Συνοδεύουν τον Παπασιδέρη στο σημερινό δισκάκι του 1961 (ηχογράφηση 1953), οι εξαιρετικοί Παναγιώτης Κοκοντίνης στο κλαρίνο και ο Γιώργος Κόρος στο βιολί. Είναι στιγμές που σολάρουν και παραδίδουν μαθήματα με τα γυρίσματα τους.
Κλασικά τα δυο σημερινά τραγούδια. Ειδικά το ¨Σήκω Διαμάντω¨ είναι πολυτραγουδισμένο προπολεμικά. Αρχικά κυκλοφόρησαν το 1953 σε δίσκο γραμμοφώνου His Master's Voice AO 5107 και μετέπειτα σε RCA VICTOR 26-8322. Αργότερα σε 45άρια και σε LP δίσκους.
Φωτογραφίες και τα ηχητικά αρχεία …(εδώ).
