Σκουλάς Βασίλης (Καλαθάς)-
Φουκάκης Δημήτρης PANIVAR PA-212 Ντελίνα (Κοντυλιές) - Θα κάνω μεταμόσχευση (Συρτός) 1970-
45rpm- 7''
«Θα µπορούσε να πει κανείς πως γεννήθηκε µε το δοξάρι στα χέρια του·
αυτό που επτά δεκαετίες τώρα αποτελεί προέκταση όχι των άκρων του αλλά της
ψυχής του. Ο ζωντανός θρύλος της κρητικής µουσικής Βασίλης Σκουλάς µιλά στις
“διαδροµές” για τη λύρα του, τις καταστάσεις που “γέννησαν” το µεράκι του, τη δύναμη της κρητικής µουσικής, αλλά και την ανάγκη διατήρησης κι εξέλιξης
ταυτόχρονα της ουσίας της παράδοσης.
Πρωτοπιάσατε τη λύρα στα 7 σας. Τόσα χρόνια µετά τι είναι για εσάς
το δοξάρι; Χάνεται ο ενθουσιασµός µε το πέρασµα των ετών;
Το δοξάρι είναι προέκταση της ψυχής µου· βρίσκεται δίπλα µου από αυτήν την ηλικία κι ακόµη πιο µικρός. Για να πορευτώ τόσες δεκαετίες σε µια ευχάριστη διαδροµή, ήταν πολύ σηµαντικό να µην µε κουράσει και να µην το κουράσω. Αυτό, λοιπόν, µε κρατά µέχρι και σήµερα φρέσκο. Φυσικά, υπάρχει η κούραση κι από την καθηµερινότητα, όταν πιάσω όµως το όργανο και ξεκινάω να τραγουδώ δια µαγείας φεύγουν όλα και βρίσκοµαι σε έναν άλλον κόσµο.
Το δοξάρι είναι προέκταση της ψυχής µου· βρίσκεται δίπλα µου από αυτήν την ηλικία κι ακόµη πιο µικρός. Για να πορευτώ τόσες δεκαετίες σε µια ευχάριστη διαδροµή, ήταν πολύ σηµαντικό να µην µε κουράσει και να µην το κουράσω. Αυτό, λοιπόν, µε κρατά µέχρι και σήµερα φρέσκο. Φυσικά, υπάρχει η κούραση κι από την καθηµερινότητα, όταν πιάσω όµως το όργανο και ξεκινάω να τραγουδώ δια µαγείας φεύγουν όλα και βρίσκοµαι σε έναν άλλον κόσµο.
Είστε µεν από καλλιτεχνική οικογένεια, αλλά εκείνα τα χρόνια ήταν
δύσκολα. Πόσο εύκολο ήταν να ασχοληθείτε µε τη µουσική κι όχι µε κάτι άλλο;
Ήταν οι συνθήκες τέτοιες εκείνη την εποχή που αναγκαζόσουν κατά κάποιο τρόπο να προσαρµοστείς µε την ατµόσφαιρα. Εγώ γαλουχήθηκα στο καφενείο του παππού µου πρώτα και του πατέρα µου ύστερα, το οποίο αποτελούσε σηµείο συνάντησης για τους ανθρώπους του χωριού, της γειτονιάς. Κάπως έτσι δηµιουργούνταν οι παρέες, τα πειράγµατα και οι καταστάσεις που κρατούσαν και προσέφεραν µέχρι και 20 ώρες διασκέδασης. Έµαθα να παρατηρώ και να διαβάζω τους ανθρώπους, ενώ µαγνητοφωνούσα κιόλας φωνές. Σιγά – σιγά εξελίχθηκε όλο αυτό· στην αρχή που πρωτόπιασα τη λύρα ήταν σαν παιχνίδι για µένα, διότι είχαµε στερήσεις και δεν είχαµε την πολυτέλεια για πολλά πράγµατα. Αυτό το παιχνίδι µού έβγαζε µεράκι κι ερωτισµό, τα οποία βέβαια διαπίστωσα πολύ αργότερα.
Ήταν οι συνθήκες τέτοιες εκείνη την εποχή που αναγκαζόσουν κατά κάποιο τρόπο να προσαρµοστείς µε την ατµόσφαιρα. Εγώ γαλουχήθηκα στο καφενείο του παππού µου πρώτα και του πατέρα µου ύστερα, το οποίο αποτελούσε σηµείο συνάντησης για τους ανθρώπους του χωριού, της γειτονιάς. Κάπως έτσι δηµιουργούνταν οι παρέες, τα πειράγµατα και οι καταστάσεις που κρατούσαν και προσέφεραν µέχρι και 20 ώρες διασκέδασης. Έµαθα να παρατηρώ και να διαβάζω τους ανθρώπους, ενώ µαγνητοφωνούσα κιόλας φωνές. Σιγά – σιγά εξελίχθηκε όλο αυτό· στην αρχή που πρωτόπιασα τη λύρα ήταν σαν παιχνίδι για µένα, διότι είχαµε στερήσεις και δεν είχαµε την πολυτέλεια για πολλά πράγµατα. Αυτό το παιχνίδι µού έβγαζε µεράκι κι ερωτισµό, τα οποία βέβαια διαπίστωσα πολύ αργότερα.
Πώς γίνεται ένα τόσο δα χωριό όπως τα Ανώγεια να έχει “γεννήσει”
τόσους σπουδαίους καλλιτέχνες;
Έχει περάσει το γονίδιο από τη µεριά µου και τη µεριά των Ξυλούρηδων. Ο προπάππους µας µε τον Ξυλούρη έπαιζε λύρα, ο παππούς µου έπαιζε λύρα, ο αδερφός του παππού µου λύρα (ο οποίος ήταν επίσης του Ξυλούρη), ο πατέρας µου µετέπειτα λαϊκός ζωγράφος, ο θείος µου µεγάλος ποιητής, ο Χαιρέτης πρώτος µου ξάδελφος. Πιστεύω παίζουν ρόλο τα χρόνια εκείνα, οι καταστάσεις, ακόµη κι η υψοµετρική διαφορά και το κακοτράχαλο του µέρους ετούτου. Οι άνθρωποι που ζούσανε σε αντίξοες συνθήκες, δηµιουργούσανε και καταθέτανε το “µερακλίκι” τους στις παρέες µέσω της ποίησης, της µελωδίας κοκ.
Έχει περάσει το γονίδιο από τη µεριά µου και τη µεριά των Ξυλούρηδων. Ο προπάππους µας µε τον Ξυλούρη έπαιζε λύρα, ο παππούς µου έπαιζε λύρα, ο αδερφός του παππού µου λύρα (ο οποίος ήταν επίσης του Ξυλούρη), ο πατέρας µου µετέπειτα λαϊκός ζωγράφος, ο θείος µου µεγάλος ποιητής, ο Χαιρέτης πρώτος µου ξάδελφος. Πιστεύω παίζουν ρόλο τα χρόνια εκείνα, οι καταστάσεις, ακόµη κι η υψοµετρική διαφορά και το κακοτράχαλο του µέρους ετούτου. Οι άνθρωποι που ζούσανε σε αντίξοες συνθήκες, δηµιουργούσανε και καταθέτανε το “µερακλίκι” τους στις παρέες µέσω της ποίησης, της µελωδίας κοκ.
Η µουσική σας αλλά κι εσείς ο ίδιος έχετε ταξιδέψει σε πολλά µέρη
που υπάρχουν Έλληνες και Κρητικοί συγκεκριµένα. Η κρητική µουσική τελικά δεν
γνωρίζει σύνορα;
Η µουσική δεν έχει σύνορα, είναι διεθνής γλώσσα. Σηµασία έχει πόσο θα σε αγγίξει και θα σε συγκινήσει το κάθε άσµα. Κι ο µη Κρητικός, ο µη Έλληνας, εµπνέεται από τη µουσική µας, την αγκαλιάζει και µάλιστα υποκλίνεται µε µια σχεδόν ευλάβεια σε αυτήν. ∆εν έχει σηµασία από πού είσαι, ποιος και τι είσαι, αλλά τι σε συγκινεί, σε εκφράζει κοκ. Η νοσταλγία του Κρητικού στο εξωτερικό είναι πολύ µεγάλη. Παλαιότερα δε, πηγαίναµε οι καλλιτέχνες να παίξουµε έξω και βλέπανε στα πρόσωπά µας τα της πατρίδας. Η ουσιαστική ταυτότητα εξάλλου είναι οι ρίζες µας. Όσο πιο αποµακρυσµένος είσαι, τόσο πιο έντονο το αίσθηµα.
Η µουσική δεν έχει σύνορα, είναι διεθνής γλώσσα. Σηµασία έχει πόσο θα σε αγγίξει και θα σε συγκινήσει το κάθε άσµα. Κι ο µη Κρητικός, ο µη Έλληνας, εµπνέεται από τη µουσική µας, την αγκαλιάζει και µάλιστα υποκλίνεται µε µια σχεδόν ευλάβεια σε αυτήν. ∆εν έχει σηµασία από πού είσαι, ποιος και τι είσαι, αλλά τι σε συγκινεί, σε εκφράζει κοκ. Η νοσταλγία του Κρητικού στο εξωτερικό είναι πολύ µεγάλη. Παλαιότερα δε, πηγαίναµε οι καλλιτέχνες να παίξουµε έξω και βλέπανε στα πρόσωπά µας τα της πατρίδας. Η ουσιαστική ταυτότητα εξάλλου είναι οι ρίζες µας. Όσο πιο αποµακρυσµένος είσαι, τόσο πιο έντονο το αίσθηµα.
Έχετε κάτι πολύ οικείο και σας νιώθουν όλοι δικό τους άνθρωπο πια.
Αυτή η χρόνια παρουσία στο καλλιτεχνικό στερέωµα δεν σας έβαλε σε πειρασµό να
ξεστρατίσετε ποτέ;
Ήµουν πάντα ο εαυτός µου. Ξέρεις όλα µεταφέρονται στις συζητήσεις των προπαππούδων µας, των παππούδων, των γονιών µας κ.λπ. και κρινόµαστε καθηµερινά. Είναι η στάση ζωής µου τέτοια και δεν το κάνω για να πάρω τα εύσηµα.
Ήµουν πάντα ο εαυτός µου. Ξέρεις όλα µεταφέρονται στις συζητήσεις των προπαππούδων µας, των παππούδων, των γονιών µας κ.λπ. και κρινόµαστε καθηµερινά. Είναι η στάση ζωής µου τέτοια και δεν το κάνω για να πάρω τα εύσηµα.
Σας χαρακτηρίζουν τη ζωντανή µουσική ιστορία της Κρήτης. Νιώθετε
την πίεση και την ευθύνη πίσω από αυτές τις λέξεις;
Αισθάνοµαι την ευθύνη του να µην παρεκκλίνω από αυτό που είµαι. Αυτό µού παρέδωσαν οι πρόγονοι, µε γαλουχήσανε άνθρωποι που είχαν ένα µεγαλείο ψυχής κι ανθρωπιάς και λειτουργήσανε ως πρότυπα για µένα, ακολουθώντας µε µέχρι σήµερα…
Αισθάνοµαι την ευθύνη του να µην παρεκκλίνω από αυτό που είµαι. Αυτό µού παρέδωσαν οι πρόγονοι, µε γαλουχήσανε άνθρωποι που είχαν ένα µεγαλείο ψυχής κι ανθρωπιάς και λειτουργήσανε ως πρότυπα για µένα, ακολουθώντας µε µέχρι σήµερα…
Υπάρχει τα τελευταία χρόνια µια τάση επιστροφής στις ρίζες και την
παράδοση, γενικότερα. Σας βρίσκει σύµφωνο η παράδοση να “παντρεύεται” µε κάτι
πιο φρέσκο και έτσι να ξανανιώνει κατά κάποιο τρόπο;
Η παράδοση δεν πρέπει να µένει στάσιµη, αλλά να εξελίσσεται διαρκώς µε τα νέα δεδοµένα, µε ευλάβεια και σοβαρότητα όµως, να µην ευτελίζεται.
Επόµενο είναι κάθε γενιά να προσθέτει κάτι, το οποίο αν αξίζει θα περάσει και στην επόµενη για να πορευτεί µε αυτό, αλλιώς θα το απορρίψει. Εξελισσόµαστε, αλλά να µην ξεχνάµε να “ακουµπάµε” και πίσω στα ουσιαστικά που έχει να µας δώσει η παράδοση.
Η παράδοση δεν πρέπει να µένει στάσιµη, αλλά να εξελίσσεται διαρκώς µε τα νέα δεδοµένα, µε ευλάβεια και σοβαρότητα όµως, να µην ευτελίζεται.
Επόµενο είναι κάθε γενιά να προσθέτει κάτι, το οποίο αν αξίζει θα περάσει και στην επόµενη για να πορευτεί µε αυτό, αλλιώς θα το απορρίψει. Εξελισσόµαστε, αλλά να µην ξεχνάµε να “ακουµπάµε” και πίσω στα ουσιαστικά που έχει να µας δώσει η παράδοση.
Αν περιγράφατε ή καλύτερα τραγουδούσατε την Κρήτη σε έναν ξένο, µε
ποιο τραγούδι θα το κάνατε;
Με ένα ριζίτικο, µε έναν αµανέ, µε Ερωτόκριτο… σε πολλές περιπτώσεις δεν ξέρουν π.χ. ούτε καληµέρα να πουν στα ελληνικά, έχουν όµως µια µουσική παιδεία κι εισπράττουν σε βάθος χρόνου τη µελωδία και τον στίχο του τραγουδιού. Μπαίνουν στη διαδικασία να το νιώσουν. Το ριζίτικο εξάλλου µιλάει από µόνο του.
Με ένα ριζίτικο, µε έναν αµανέ, µε Ερωτόκριτο… σε πολλές περιπτώσεις δεν ξέρουν π.χ. ούτε καληµέρα να πουν στα ελληνικά, έχουν όµως µια µουσική παιδεία κι εισπράττουν σε βάθος χρόνου τη µελωδία και τον στίχο του τραγουδιού. Μπαίνουν στη διαδικασία να το νιώσουν. Το ριζίτικο εξάλλου µιλάει από µόνο του.
Τα κρητικά γλέντια είναι ξακουστά. Υπάρχει όµως σεβασµός στον
καλλιτέχνη και στον ίδιο τον κόσµο όπου έχετε βρεθεί;
Προσωπικά έχω εισπράξει µόνο σεβασµό, όπως κι έδωσα αντίστοιχα. Τη σηµερινή εποχή έχουµε ξεφύγει λίγο στα γλέντια µε τα µεθύσια και τις κούπες αλλά και τα έκτροπα µε τους πυροβολισµούς, κάτι που δεν χρειάζεται ούτε είναι της παράδοσης. Δυστυχώς, µέσα από αυτές τις καταστάσεις γίνονται κι ατυχήµατα και χάνονται ζωές. Πρέπει να γίνει σαφές ότι η παράδοση δεν είναι αυτό.»
Προσωπικά έχω εισπράξει µόνο σεβασµό, όπως κι έδωσα αντίστοιχα. Τη σηµερινή εποχή έχουµε ξεφύγει λίγο στα γλέντια µε τα µεθύσια και τις κούπες αλλά και τα έκτροπα µε τους πυροβολισµούς, κάτι που δεν χρειάζεται ούτε είναι της παράδοσης. Δυστυχώς, µέσα από αυτές τις καταστάσεις γίνονται κι ατυχήµατα και χάνονται ζωές. Πρέπει να γίνει σαφές ότι η παράδοση δεν είναι αυτό.»
«Ο Δημήτρης Φουκάκης (βλέπε και ανάρτηση 158) γεννήθηκε το 1936 στον
Πανασό Ηρακλείου και ήταν ένας σπουδαίος καλλιτέχνης με σπάνια δεξιοτεχνία στο
λαούτο. Συμμετείχε σε δεκάδες δίσκους στη μεγάλη του αυτή μουσική διαδρομή.
Άξιος αντιπρόσωπος της παλιάς
γενιάς της Κρητικής Παραδοσιακής Μουσικής, ο Δημήτρης Φουκάκης. Ιδιαίτερο,
χαρακτηριστικό το περίτεχνο συνοδευτικό παίξιμο που άφησε εποχή και σίγουρα θα
μελετηθεί από τους νεότερους. Πολλές συνεργασίες και δισκογραφίες στο
ενεργητικό του. Είχε συνεργαστεί με Ν.Ξυλούρη, Θ. Σκορδαλό, Β.Σκουλά,
Γ.Κουφαλιτάκη, Γ.Καλομοίρη, Ν.Σωπασή, Μ.Τζαγκαράκη, Ζ.Κριτσωτάκη, Μ.Λουμπάκη,
Γ.Παπαδάκη.
Απεβίωσε το 2017.»
Το πρώτο προσωπικό δισκάκι του Καλαθά η σημερινή ανάρτηση (έχει κόψει
νωρίτερα με τους Κουμιώτηδες στην Odeon και θα αναρτηθεί σε επόμενη
ανάρτηση). Στο λαούτο ο Δημήτρης Φουκάκης. Το δισκάκι έκοψε με δυο διαφορετικές
ετικέτες. Στις μεν αναφέρετε ο Φουκάκης ενώ στις άλλες όχι. Επίσης η ¨Ντελίνα¨
αναγράφεται και ¨Η Ντελίνα¨. Η επιτυχία ήταν μεγάλη και έτσι έκοψε και στην
Αυστραλιανή Melody.
Να ευχαριστήσω τον Ιδομενέα από Ρέθυμνο για τα σκαναρίσματα του
περιοδικού Κρήτη.
Την συνέντευξη του Σκουλά θα την βρείτε εδώ και στις πληροφορίες.
Πληροφορίες, φωτογραφίες και το ηχητικό αρχείο …(εδώ).
