Τάλιας Νικόλας- Καββαδία Όλγα AEGEON S-101/2 Καλυμνιακή Σούστα - Δωδεκανησιώτικο
Συρτό 19XX- 78rpm- 10''
Βιογραφικά
στοιχεία για τον Νίκο Τάλια και την Όλγα Καββαδία δεν κατάφερα να βρω. Έχει
συνεργαστεί με τον Σίμωνα Καρά και η φωτογραφία παρακάτω (εικονίζονται και οι
δυο) είναι από cd που κυκλοφόρησε με διάφορα Καλύμνια τραγούδια και σκοπούς. 
Στην Κάλυμνο
έχουν καταγραφεί δεκάδες ακριτικά τραγούδια και παραλογές,
στιχοπλοκές
με δίστιχα σε 15σύλλαβο που προσαρμόζονται στους καθιερωμένους
σκοπούς. Η
πρώτη γνωριμία με τη μουσική των Δωδεκανήσων οφείλεται στις
καταγραφές
τοy Samuel Baud-Bovy, Ελβετoύ ελληνιστή και μουσικολόγου (1906-1986)
και της
Μέλπως Μερλιέ. Επίσης, η Αθηνά Ταρσούλη με τη μεγάλη της μελέτη για την
Κάλυμνο
διέσωσε πολλούς στίχους των τραγουδιών. Οι περισσότερες μελωδίες έχουν
ιδιαίτερα βυζαντινό
χρώμα και τα τραγούδια καλύπτουν όλες τις περιστάσεις του κύκλου
της ζωής
(νανουρίσματα, παιδικά, του γάμου, της δουλειάς, μοιρολόγια) αλλά και
ετήσιου
κύκλου (κάλαντα Πρωτοχρονιάς και Λαζάρου, αποκριάτικα, του Πάσχα).
Ένα
ιδιαίτερα χαρακτηριστικό θέμα στο οποίο αναφέρονται τα δίστιχα της Καλύμνου
είναι οι
σφουγγαράδες και η πολύπαθη ζωή τους. Χαρακτηριστικά είναι τα
"καλημερίσματα",
τραγούδια του χειρόμυλου, με δίστιχα για τον ξενιτεμένο σφουγγαρά
από τις
γυναίκες Καλύμνου. Σαν μοιρολόι, με συνοδεία από τον ήχο της μυλόπετρας
όπου άλεθαν
το σιτάρι.
Καλημερίζω μια ψυχή, μα τ' όνομα δε λέω
σαν μελετήσω τ' όνομα βουρκώνομαι και κλαίω.
Ω θάλασσά μου ουρανιά, κύμα μου γαλαζένιο
μην είδατ' αν ηπέρασε κορμί κυπαρισσένιο;
Ας ήταν κι ας ηπρόβαλα μια ώρα στη Μαντρούχα
να σού 'φερνα, Μιχάλη μου, της Κυριακής σου ρούχα.
Εξίσου
σπαρακτικό είναι το τραγούδι της γυναίκας του σφουγγαρά που αναφέρεται στης
"μηχανής
το φόρεμα".
Της μηχανής το φόρεμα θα το μαλαματώσω
για νά μπει το κορμάκι σου, ίσως και το γλιτώσω.
Από την άλλη
μεριά, οι βοσκοί που ήταν άφθονοι στο νησί είχαν τους δικούς τους
"βοσκαρουίστικους"
σκοπούς με συνοδεία τσαμπούνας. Στα γλέντια συνηθίζονται και τα
"πεισματικά",
δίστιχα με πειράγματα από τους τραγουδιστές (συνήθως άνδρας και
γυναίκα), ο ένας
στον άλλον. Από τα γνωστότερα πανελληνίως τραγούδια της Καλύμνου
είναι το
"Μέρα μέρωσε", τραγούδι εκφραστικό και δεξιοτεχνικό που συνήθως
κλείνει το
γαμήλιο
γλέντι. Επίσης, σκοπός που γνώρισε πανελλήνια και διεθνή προβολή είναι το
"Ντιρλαντά"
του Καλύμνιου καπετάνιου Παντελή Γκινή, τον οποίο ανακάλυψε το 1960 η
Δόμνα
Σαμίου.
Τα μουσικά
όργανα που συναντάμε στην Κάλυμνο είναι το βιολί, το λαούτο και η
τσαμπούνα.
Το βιολί είναι κουρδισμένο από αλαφράνκα (μι-λα-ρε-σολ) σε αλατούρκα ή
λεβά
(ρε-λα-ρε-σολ).
Η τσαμπούνα
είναι ο ιδιαίτερος τύπος νησιώτικου άσκαυλου. Ο άσκαυλος έρχεται στην
Ελλάδα τον
1° μ.Χ. αιώνα και τον βρίσκουμε σε δύο τύπους: Τσαμπούνα στα νησιά και
γκάιντα στη
Μακεδονία και Θράκη. Κατασκευάζεται από δέρμα κατσίκας ή εριφίου για
το ασκί, και
καλάμι, ξύλο ή κόκαλο για το επιστόμιο. Η τσαμπούνα είναι το κατεξοχήν
ποιμενικό
μουσικό όργανο, που χρησιμοποιείται κυρίως σε τσοπάνικα γλέντια. Στην
Κάλυμνο
κατασκευάζουν με τέτοιο τρόπο το επιστόμιο που η τσαμπούνα μπορεί να
παίξει
σχεδόν όλους τους σκοπούς του βιολιού.
Στα
καλοκαιρινά πανηγύρια, όταν λείπουν οι
σφουγγαράδες που γοητεύουν περισσότερο τα
κορίτσια, το λόγο έχουν τα
«Βοσκαρούδια»
Χαρακτηριστικός
είναι ο παρακάτω διάλογος που τραγουδιέται συνοδεία
«τσαμπούνας» μεταξύ βοσκού και κοπέλας και
η προσπάθεια του να την προσελκύσει
ενώ εκείνη προτιμά τους σφουγγαράδες .
Χριστέ μου κι ας ημπρόβαλε ένα
βοσκαρουάκι
Με το μαντήλι στο λαιμό και με τ'
αγκιναράκι .
Ήντα τον κάμω τον βοσκό να βόσκω
να σφυρίζω
μ’ εγώ θα πάρω σφουγγαρά να τον
καλημερίζω.
Η Σούστα
Καλύμνου, καθαρά οργανικός σκοπός, διαδέχεται πάντα τον Ισσο. Είναι ο πιο
αντιπροσωπευτικός
και αγαπημένος χορός σε όλα τα Δωδεκάνησα, με διάφορες τοπικές
παραλλαγές.
Κύριο γνώρισμά της είναι το σουστάρισμα, η επιτόπια παλινδρομική κίνηση
από την
οποία πήρε την ονομασία της. Η κίνηση αυτή, σχεδόν επιτόπου, σχετίζεται και
με τον
περιορισμένο χώρο όπου συνήθως έπρεπε ν' αναπτυχθεί ο χορός στις μικρές
πλατείες και
τα στενά χοροστάσια των νησιών.
Στα άλλα
νησιά χορεύεται με τους χορευτές πιασμένους σταυρωτά, ενώ στην Κάλυμνο
είναι
συνήθως πιασμένοι θυλακωτά (αγκαζέ), με τους δύο πρώτους του χορού από τις
παλάμες με
μαντήλι.
Η Σούστα η
Τσαμπουνιστή (ή Τριπιητή) είναι παρόμοια με τη Σούστα με βιολί, αλλά
αυτή
συνοδεύεται από τσαμπούνα. Έχει γρηγορότερη αγωγή και πιο επιτόπιο χαρακτήρα,
καθίσματα,
χτυπήματα με τα 'ποδήματα (ανδρικά τσοπάνικα παπούτσια) και μελωδία
με έντονα τα
στοιχεία του στιγμιαίου αυτοσχεδιασμού.
Συρτός
Πολίτικος και Συρτός Άσσος, από τους πιο γνωστούς κυκλικούς χορούς τόσο στα
Δωδεκάνησα όσο και στα υπόλοιπα αιγαιοπελαγίτικα νησιά. Χορεύεται από άνδρες
και γυναίκες με μικρές διαφορές από τόπο σε τόπο. Ο Πολίτικος Συρτός παίρνει
την ονομασία του από τις διάφορες μελωδίες που φαίνεται ότι προέρχονται από την
Κωνσταντινούπολη, έχει δίσημο ρυθμό. Οι συρτοί στην Κάλυμνο χορεύονται όλο
μπροστά (τα νεώτερα χρόνια μπαίνει και το αριστερό πόδι πίσω) και όχι σε 12άρι.
Φωτογραφίες και το ηχητικό αρχείο …(εδώ)
