556. PARLOPHONE GDSP 3102 ΜΟΥΝΤΑΚΗΣ ΚΩΣΤΑΣ- ΞΥΛΟΥΡΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ 1966

Μουντάκης Κώστας (Μουντόκωστας)- Ξυλούρης Γιάννης (Ψαρογιάννης) PARLOPHONE GDSP 3102 Άραγε θα σε ξαναδώ - Το χεράκι της να πιάσω 1966- 45rpm- 7''

«Ο Κρητικός λυράρης Κώστας Μουντάκης, γνήσιος εκφραστής της Κρητικής παράδοσης, ο οποίος άφησε ανεξίτηλη τη σφραγίδα του από την προσωπική του τεχνική στη λύρα, πέθανε την 31η Ιανουαρίου 1991. Γεννήθηκε το 1926 στο χωριό Αλφά Μυλοποτάμου στο Ρέθυμνο και μεγάλωσε σε πολυμελή ορφανή οικογένεια. Ήδη σε ηλικία 15 ετών έπαιζε λύρα και τραγουδούσε στο καφενείο του χωριού του. Το 1943 απόκτησε την πρώτη του λύρα και μάθαινε τα μυστικά της από αξιόλογους καλλιτέχνες, τραγουδιστές και λυράρηδες, οι οποίοι βρίσκονταν στο χωριό του ενώ παράλληλα έκανε πολλές δουλειές για τα προς το ζην.

Στην Αθήνα ο Μουντάκης έκανε στέκι του την Κρητική ταβέρνα τα “ΧΑΝΙΑ”, όπου έπαιζε τα Σαββατοκύριακα. Στην ταβέρνα αυτή, έμεινε για δεκαοκτώ χρόνια περίπου, με συνεργάτες του τον Νίκο Μανιά, και αργότερα τον Γιάννη Ξυλούρη (Ψαρογιάννη) και τον Βαγγέλη Μαρκογιαννάκη (Μαρκοβαγγέλη). Κατόρθωσε να καθιερωθεί ως ένας από τους περισσότερο ηχογραφημένους λυράρηδες της Κρητικής μουσικής. Δίσκοι και τραγούδια όπως: «Ένα ματσάκι γιασεμιά», «Αργαλειός», «Μυλωνάδες και μαζώχτρες», «Κρητικός γάμος», «Η Μάχη της Κρήτης», «Κρητικά νάκλια», «Αναφορά στον Καζαντζάκη», είναι μόνο μερικά δείγματα της τεράστιας δισκογραφίας του. Η καταξίωση και η φήμη του εξαπλώθηκε σε όλη την Κρήτη και στους ξενιτεμένους Κρητικούς και Έλληνες της διασποράς τους οποίους είχε επισκεφτεί πολλές φορές. Για πρώτη φορά πήγε στην Αμερική σε ηλικία 34 ετών το 1960 και το 1971 επισκέφθηκε τον Καναδά, την Αυστραλία την Νότιο Αφρική και άλλες χώρες στις οποίες έμεναν Έλληνες και Κρητικοί μετανάστες.

Σημαντική ήταν, επίσης, η πρωτοβουλία του στην οργάνωση της κρητικής μουσικής διδασκαλίας, δηλωτική της συμβολής του στη διατήρηση της λαϊκής μουσικής παράδοσης του τόπου του. Ιδρύει την πρώτη σχολή λύρας στο Ηράκλειο στο «Ωδείο Απόλλων», το 1979, οπότε ξεκίνησε να διδάσκει σε ηλικία 53 ετών, μετά στο Ρέθυμνο (1980), έπειτα στα Χανιά το 1981 και στον Άγιο Νικόλαο Λασιθίου (1983). Τέλος ιδρύει το «Ελληνικό Ωδείο» στην Αθήνα το 1985.»

Δεν χρειάζονται συστάσεις ούτε για τον Μουντάκη ούτε για τον Ψαρογιάννη. Σύντομο το βιογραφικό, καθότι θα βρείτε περισσότερα σε παλαιότερες αναρτήσεις.

Στο σημερινό δισκάκι ο Μουντάκης σε κρητικο-λαϊκά μονοπάτια. Αλλά η φωνή και μόνο τα κάνει όλα να θυμίζουν Κρήτη. Δυστυχώς δεν έχει αναφορά στην ορχήστρα που συνοδεύει. Οι ηχογραφήσεις είναι του 1965 αλλά κυκλοφόρησε το 1966. Το φωτογραφικό υλικό από διάφορες πηγές, αλλά σημαντική πηγή η ¨Ομάδα φίλων Κώστα Μουντάκη¨.

Φωτογραφίες και το ηχητικό αρχείο …(εδώ).

 

 

555. ODEON DSOG 3142 ΚΙΤΣΑΚΗΣ ΑΛΕΚΟΣ- ΚΑΨΑΛΗΣ ΧΡΟΝΗΣ 1965

Κιτσάκης Αλέκος (Το αηδόνι της Ηπείρου)- Καψάλης Χρόνης (Πολυχρόνης) ODEON DSOG 3142 Στέλλα μωρ' Στέλλα - Σταφύλι μοσχοστάφυλλο 1965- 45rpm- 7''

 

«Ο Αλέκος Κιτσάκης γεννήθηκε το 1934 στο Ριζοβούνι Πρεβέζης από γονείς γεωργοκτηνοτρόφους. Το ταλέντο του φάνηκε πολύ νωρίς και το γεύτηκαν πρώτα οι λαγκαδιές και τα ρουμάνια της ιδιαίτερης πατρίδας του. Οι χωριανοί του πρόσεξαν αμέσως το καθαρό και λαγαρό μέταλλο της φωνής του και άρχισαν να τον καλούν στις διάφορες εκδηλώσεις τους. Τον Οκτώβριο του 1946 κατεβαίνει στην Αθήνα και πηγαίνει με συγγενή του στην Πανηπειρώτικη συνομοσπονδία. Εκεί τον είδαν: οι Μάρκος Θάνος , Κων/νος Σταμάτης και Αχιλλέας Ζώης όπου του ζήτησαν να τραγουδήσει την "Τζαβέλαινα".

Ενθουσιάστηκαν και αποφάσισαν να τον παρουσιάσουν στο θέατρο της "Κυβέλης". Τραγούδησε την "Τζαβέλαινα" και πριν τελειώσει, ο κόσμος όρθιος και γεμάτος ενθουσιασμό χειροκροτούσε. Αυτή η εμφάνιση στην Αθήνα στέφθηκε από επιτυχία και αποτέλεσε την αρχή μιας δύσκολης αλλά θριαμβευτικής πορείας. Η Κοτοπούλη τον γνώρισε στην τότε βασίλισσα Φρειδερίκη η οποία σε συνεννόηση με την Πανηπειρώτικη τον έστειλε με δικά της έξοδα σε ιδιωτικό σχολείο. Τα καλοκαίρια 1951 και 1952 ο Αλέκος Κιτσάκης τραγουδάει στην πλατεία Σκουφά Άρτας και γίνεται χαμός. 

Το 1952 εγκαταλείπει την Πάτρα και έρχεται στην Αθήνα. Ο Αλέκος Κιτσάκης φοίτησε στο Εθνικό Ωδείο 6 χρόνια και απέκτησε πλούσια μουσική παιδεία και κατάρτιση, πράγματα που τον βοήθησαν στην μετέπειτα επαγγελματική του σταδιοδρομία. Αποφασίζει μόνος του να πάει στην ODEON την κατοπινή Μίνως Μάτσας και ζητάει να τον ακούσουν. Στην αρχή δεν τον δέχονται, αλλά αυτός επιμένει και ο μαέστρος Σπύρος Περιστέρης τον ακούει. Έξαλλος από ενθουσιασμό μαζεύει τους πάντες και δηλώνει πως ένα μεγάλο ταλέντο ανατέλλει. Το 1954 γραμμοφωνεί σε συνεργασία με τον κλαρινίστα Βάϊο Μαλλιάρα τα τρία πρώτα του τραγούδια "Γιατί είναι μαύρα τα βουνά", "Σταυρούλα μαυρομάτα", "Τα πήρανε τα πρόβατα".

Το 1956 γυρίζει σε συνεργασία με τον Βασίλη Μπατζή σε δίσκους τα 4 επόμενα τραγούδια του "Βλαχοθανάσης", "Βασίλω μου σ' αντάμωσα", "Λίτσα Βαγγελίτσα μου", "Περιστεράκια όμορφα". Η επιτυχία πρωτοφανής το 1960 με τα τραγούδια "Οι κλέφτες" και "Πάμε στο λόγγο για ξύλα". Έτσι ο κόσμος αρχίζει να τον αποκαλεί το ΑΗΔΟΝΙ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ. Συνεργάστηκε με τους μεγαλύτερους και καλύτερους δημοτέχνες στο κλαρίνο όπως: Τάσος Χαλκιάς, Βασίλης Σαλέας, Βασίλης Σούκας, Βαγγέλης Σούκας, Γιάννης Βασιλόπουλος, Μάκης Μπέκος, Θανάσης Χαλιγιάννης, Βασίλης Μπατζής, Γρηγόρης Καψάλης, Φίλιππος Ρούντας, Χρόνης Καψάλης, Ναπολέων Ζούμπας, Ναπολέων Δάμος, Σταύρος Καψάλης. Επίσης συνεργάστηκε για πολλά χρόνια με τον Γιώργο Κόρο.

Απεβίωσε στα Ιωάννινα, 2 Φεβρουαρίου 2015.»

«Ο Χρόνης Καψάλης ήταν ένας δεξιοτέχνης κλαρινίστας και σημαντική μορφή της ηπειρώτικης παραδοσιακής μουσικής. Ήταν ο αδελφός του επίσης σπουδαίου κλαρινίστα Γρηγόρη Καψάλη, με τον οποίο έπαιζαν συχνά μαζί και θείος του γνωστού τραγουδιστή Γιάννη Καψάλη. 

Μαζί με τον αδελφό του, θεωρούνται οι κύριοι θεματοφύλακες της Ζαγορίσιας παράδοσης στην Ήπειρο, διατηρώντας και προβάλλοντας το αυθεντικό της ύφος.

Από τις αρχές της δεκαετίας του '60, υπήρξε μέλος στο ιστορικό συγκρότημα «Τα Τακούτσια», ένα από τα πιο αναγνωρισμένα σχήματα της παραδοσιακής μουσικής.

Έδωσε συναυλίες και συμμετείχε σε εκδηλώσεις σε όλη την Ελλάδα, καθώς και σε χώρες του εξωτερικού, μεταφέροντας την ηπειρώτικη μουσική στον Ελληνισμό της διασποράς. 

Δεν υπάρχουν διαθέσιμες πληροφορίες σχετικά με την ακριβή ημερομηνία γέννησης ή θανάτου του. Ωστόσο, το έργο και η προσφορά του στην παραδοσιακή μουσική της Ηπείρου θεωρούνται εξαιρετικά σημαντικά.»

Εξαιρετικό το παίξιμο του Χρόνη Καψάλη στο σημερινό δισκάκι. Ηπειρώτικα ακούσματα με την όμορφη φωνή του Αλέκου Κιτσάκη. 

Φωτογραφίες και το ηχητικό αρχείο ….(εδώ).

 

554. COLUMBIA 7036-F ΠΑΤΡΙΝΟΣ ΜΙΧΑΛΗΣ 1927

Πατρινός Μιχάλης COLUMBIA 7036-F Ο Μπάρμπα Γιώργος στο Καστιγγάρι - Ο Καραγκιόζης δικηγόρος 1927- 78rpm- 10''

¨Άλλος για το Καστριγγάρι;¨ φώναζε ο Μπαρμπα-Γιάννης, αδερφός του παππού μου (από Ρούμελη μεριά), κάθε Πάσχα που πηγαίναμε στο χωριό, όλο το σόι από Αθήνα. Φορτωμένοι με τα μπαγκάζια του θυμίζαμε τα χρόνια μετανάστευσης του, με τον αδερφό του Γιώργο στην Αμερική. Εκεί τους περίμεναν διερμηνείς, που τους καθοδηγούσαν που έπρεπε να πάνε. Πρώτα έπρεπε να περάσουν από το Καστριγγάρι (ή Καστιγγάρι).

H ονομασία "Καστιγγάρι" προερχόταν από το αγγλικό Castle Garden. Αυτά μέχρι το 1891, γιατί από το 1892 μέχρι το 1954 ο τόπος ελέγχου των εισερχομένων μεταναστών μεταφέρθηκε στο νησάκι Έλλις (Ellis Island), στην είσοδο του λιμανιού της Νέας Υόρκης. Αν, όμως προσέξουμε ότι στα ιταλικά η λέξη Castigare σημαίνει τόπος ελέγχου, είναι πολύ πιθανό την ονομασία Καστιγγάρι να την έδωσαν οι Ιταλοί μετανάστες κι απ' αυτούς να την πήραν οι Έλληνες. Την άποψη αυτή ενισχύει το γεγονός ότι Καστιγγάρι ονομαζόταν και το νησάκι Έλλις.

Περισσότεροι από μισό εκατομμύριο Έλληνες πέρασαν από το Ellis Island (Νήσος Έλις) μεταξύ 1892 και 1924, αναζητώντας μια νέα αρχή στη «Γη της επαγγελίας». Πολλοί από αυτούς προέρχονταν από περιοχές που ήταν ακόμη υπό οθωμανική κυριαρχία, όπως τα νησιά του Αιγαίου. 

Το ταξίδι ήταν συχνά εξαντλητικό. Οι μετανάστες ταξίδευαν στην τρίτη θέση (steerage) των πλοίων για εβδομάδες. Με την άφιξή τους, έπρεπε να περάσουν από μια σειρά δοκιμασιών στο «Καστιγγάρι»: Ιατρικές εξετάσεις ήταν η πρώτη και πιο αγχωτική δοκιμασία.

Οι γιατροί (στρατιωτικοί ιατροί, γεγονός που μπέρδευε πολλούς αγρότες μετανάστες) εξέταζαν τους ανθρώπους όσο το δυνατόν γρηγορότερα για ασθένειες των ματιών, δερματικές παθήσεις, καρδιοπάθειες και άλλα. Ένας ανεπιθύμητος «φάκελος» (π.χ., σημάδι με κιμωλία στα ρούχα) μπορούσε να σημαίνει κράτηση ή απέλαση.

Μετά περνούσαν από Νομικό έλεγχο. Ακολουθούσαν ερωτήσεις από τους υπαλλήλους μετανάστευσης σχετικά με το όνομα, την καταγωγή, τα χρήματα που είχαν μαζί τους και πού πήγαιναν. Ήταν σύνηθες οι υπάλληλοι, λόγω άγνοιας ή βιασύνης, να παραφθείρουν ή να απλοποιήσουν τα ελληνικά ονόματα, δημιουργώντας συχνά νέα επώνυμα για ολόκληρες οικογένειες στην Αμερική. 

Πολλοί άνδρες μετανάστες έφτασαν πρώτοι μόνοι τους, με σκοπό να δουλέψουν σκληρά (σε σιδηροδρόμους, ανθρακωρυχεία, χαλυβουργεία) για μερικά χρόνια, να μαζέψουν χρήματα και μετά να φέρουν τις οικογένειές τους. 

Στο σημερινό γραμμοφωνικό δίσκο, ο Καραγκιόζης κάνει το διερμηνέα και καθοδηγεί τον Μπαρμπα-Γιώργο στο Καστιγγάρι. Επίσης στη δεύτερη πλευρά κανει τον δικηγόρο.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι στα πρώτα 25'' της ηχογράφησης ο Μορφονιός, κατά την είσοδό του, τραγουδάει, μιμούμενος τη χροιά και την εκφορά του Σταύρακα, τη μελωδία του τραγουδιού "Τίκι τίκι τακ" με άλλους στίχους.

Στις σημερινές ηχογραφήσεις είναι ο Μιχάλης Πατρινός, ο οποίος στην αρχή συνοδεύει με μάντολα.

« Οι μέχρι στιγμής ηχογραφήσεις Καραγκιόζη στην Αμερική, φαίνεται να έγιναν την περίοδο 1920-1931. Τη βάση για την καταγραφή τους αποτέλεσε ο κατάλογος του Richard Spotts-wood για τις ελληνικές ηχογραφήσεις στην Αμερική, την περίοδο 1896-1943. Αν και, όπως θα διαπιστώσουμε παρακάτω, ο κατάλογος αυτός δεν είναι πλήρης, εν τούτοις αποτελεί οπωσδήποτε μια αρχή για τη σχετική μελέτη. Όσον αφορά στους καραγκιοζοπαίχτες, έχουν εντοπιστεί τέσσερα ονόματα: Χ. Σύλλας, Ντίνος (Κωνσταντίνος) Θεοδωρόπουλος, Χάρης Πατρινός και Μάκης (τον συναντάμε και σαν Mice ή Μικέ) Πατρινός.

Για τους δύο τελευταίους δεν γνωρίζουμε αν «Πατρινός» ήταν το παρατσούκλι τους επειδή κατάγονταν από την Πάτρα ή ήταν το κανονικό τους επίθετο. Επίσης αν είχαν κάποια σχέση συγγενική μεταξύ τους. Επικρατεί, πάντως, μεταξύ συλλεκτών και ερευνητών η εντύπωση ότι οι δύο «Πατρινοί» ταυτίζονται με τον Θεοδωρόπουλο, που για άγνωστους λόγους ηχογράφησε δίσκους με το ψευδώνυμο «Πατρινός». Και τούτο γιατί ο Θεοδωρόπουλος καταγόταν από την Πάτρα.

Είναι πράγματι περίεργη η σύμπτωση, οι τρεις από τους τέσσερις καραγκιοζοπαίχτες που έκαναν ηχογραφήσεις στην Αμερική να ήταν «Πατρινοί», δυο στο όνομα και ένας στην καταγωγή. Υπέρ της παραπάνω υποθέσεως συνηγορεί και το γεγονός ότι δεν υπάρχουν στους καταλόγους των Ελλήνων καραγκιοζοπαιχτών (Τζούλιο Καΐμη 1935 και Σωτ.Σπαθάρης 1978), πρόσωπα με το επίθετο «Πατρινός». Ενώ είναι γνωστός στους δύο ο Ντ.Θεοδωρόπουλος και η θητεία του στην Αμερική.

Εναντίον, τώρα, της παραπάνω υποθέσεως υπάρχουν τα εξής στοιχεία:

α) Ο Ντίνος Θεοδωρόπουλος επιστρέφει στην Ελλάδα το 1930 και συνεχίζει εδώ την

καριέρα του (πληροφορία από την κόρη του Σοφία). Ο Μάκης Πατρινός, όμως, εμφανίζεται στη δισκογραφία της Αμερικής και την περίοδο 1945-50, ηχογραφώντας στις εταιρείες VICTORY RECΟRD και LIΒΕRΤΥ RECΟRD Cο. Συγκρίνοντας τα παραπάνω, βγαίνει το συμπέρασμα ότι αποκλείεται να ταυτίζεται ο Ντ. Θεοδωρόπουλος με τον Μάκη Πατρινό.

β) Η κόρη του Θεοδωρόπουλου (Σ.Σ. Σοφία) μάς είπε ότι ουδέποτε ο πατέρας

της ανέφερε οτιδήποτε για Χάρη ή για Μάκη Πατρινό. Κάποτε μάλιστα, ο μελετητής του

Καραγκιόζη Αθ. Φωτιάδης της έστειλε μια κασέτα με ηχογραφήσεις του Χάρη Πατρινού,

λέγοντας πως είναι του πατέρα της. Η ίδια, όμως, ακούγοντας την δεν μπόρεσε να βεβαιωθεί ότι ήταν η φωνή του πατέρα της. Πρέπει, μάλλον, να αποκλείσουμε την περίπτωση ο Ντ.Θεοδωρόπουλος να ταυτίζεται και με τον Χάρη Πατρινό.

Τι ακριβώς, λοιπόν, συμβαίνει με τους Πατρινούς, δεν είμαστε σε θέση να το ξέρουμε.

Άλλο χαρακτηριστικό πολλών ηχογραφήσεων της Αμερικής, είναι ότι οι καραγκιοζοπαίχτες τοποθετούν εκεί τη δράση του Καραγκιόζη. Επίσης, χρησιμοποιούν στα κείμενά τους πολλές αγγλικές λέξεις και τον τρόπο ομιλίας των Ελλήνων μεταναστών.»

Πληροφορίες, φωτογραφίες και το ηχητικό αρχείο …(εδώ).

 

553. GRAMOPHONE CONCERT RECORD 14346-14649 ESTUDIANTINA GRECQUE- ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΣΤΟΥΔΙΑΝΤΙΝΑ 1909

Ελληνική Εστουδιαντίνα (Estudiantina Grecque) GRAMOPHONE CONCERT RECORD 14346-14649 Ευζωνικό - Η Κρητικιά 1909- 78rpm- 10''

 

«Ιστορικά, οι ελληνικές εστουδιαντίνες είχαν τρία κέντρα δράσης: την Κωνσταντινούπολη, τη Σμύρνη και την Αθήνα. Οι πληροφορίες που συλλέγουμε από ποικίλες πηγές, καθώς επίσης και η δισκογραφική τους παρακαταθήκη είναι περισσότερο από πλούσια. Το ιστορικό δημιουργίας τους, δε, είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον. Μας πηγαίνει πίσω, τουλάχιστον στις αρχές του 19ου αιώνα, στην Ιβηρική Χερσόνησο: estudiantina – estudiante – student – σπουδαστής.

Στις 7 Μαρτίου του 1878, κατά τη διάρκεια των εκδηλώσεων του καρναβαλιού στο Παρίσι, μία εστουδιαντίνα ορχήστρα ισπανών φοιτητών κατέπληξε τα πλήθη με την παρουσίασή της. Η ορχήστρα είχε συγκροτηθεί νωρίτερα στη Μαδρίτη, προκειμένου να συμμετέχει (εξωτικά ντυμένη) σε τοπικά έθιμα, παίζοντας στους δρόμους. Μετά την επιτυχία στο Παρίσι ξεκινά για αυτούς μία διεθνής περιοδεία, που τους φέρνει ακόμα και στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, όπου η συγκεκριμένη μουσική τάση γίνεται μόδα ήδη από το 1880. Οκτώ χρόνια μετά το Παρίσι, η μόδα εξακολουθεί, και στην ελληνική πρωτεύουσα η εφημερίδα «Ακρόπολις» της 21ης Ιουλίου 1887 ανακοινώνει πως η εστουδιαντίνα πέρασε από την Αθήνα και ετοιμάζεται να μεταβεί στην Πάτρα, με έξι μόνο μέλη στην ορχήστρα της. Καθώς περιοδεύει σε όλο τον κόσμο, η εστουδιαντίνα φυτεύει τον σπόρο της αισθητικής της στα μεγάλα αστικά κέντρα. Ενα άρθρο της ισπανικής εφημερίδας «Diario de Córdoba» στις 28 Φεβρουαρίου 1886 αναφέρει πως μία εστουδιαντίνα βρέθηκε στην Κωνσταντινούπολη για να παρουσιάσει το πρόγραμμά της στην αυλή του σουλτάνου Abdulhamid. Φαίνεται πως η ορχήστρα έμεινε για ένα διάστημα στην Κωνσταντινούπολη και στη Σμύρνη, όπου επηρέασε καταλυτικά τους εκεί μουσικούς.

Η ισπανική εστουδιαντίνα αποτέλεσε την κύρια έμπνευση για τη δημιουργία παρόμοιων συγκροτημάτων σε όλο τον κόσμο. Πρόκειται για ορχήστρες με πρωταγωνιστές νυκτά όργανα, κυρίως μαντολίνα και κιθάρες, των οποίων η αισθητική, οι πρακτικές εκτέλεσης και τα ρεπερτόρια συνεχίζουν να εμπνέουν. Ενας κατεξοχήν αστικός λαϊκός ήχος, τον οποίο οι μουσικοί οικειοποιήθηκαν και «μετέφρασαν» στη δική τους αισθητική διάλεκτο, σε πλείστα όσα μέρη του κόσμου.

Εξετάζοντας αναλυτικά τη βάση δεδομένων που προήλθε από την έρευνα του Allan Kelly (www.kellydatabase.org), και αυτήν του Research Centre for the History and Analysis of Recorded Music (www.charm.kcl.ac.uk), μαθαίνουμε ότι το 1904 πραγματοποιούνται ηχογραφήσεις της αγγλικής δισκογραφικής εταιρείας Gramophone, στην Κωνσταντινούπολη. Στις λίστες διαβάζουμε τα ονόματα των: «Αθηναϊκή Εστουδιαντίνα» και «Ελληνική Εστουδιαντίνα».

Η «Ελληνική Εστουδιαντίνα» ηχογραφεί από το 1904 μέχρι το 1914. Το 1911 η Gramophone ηχογραφεί στη Σμύρνη τη «Σμυρναϊκή Εστουδιαντίνα Βασιλάκη»: πρόκειται για την ιστορική ορχήστρα που ίδρυσαν ο Βασίλης Σιδερής, μουσικός με καταγωγή μάλλον από τη Νάξο και ο Αριστείδης Περιστέρης, πατέρας του Σπύρου Περιστέρη, με καταγωγή από την Κέρκυρα. Το 1914, η ίδια εταιρεία πραγματοποιεί ηχογραφήσεις στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, όπου ηχογραφεί την «Εστουδιαντίνα Αλεξάνδρειας».

Η εταιρεία Lindström (Odeon) πραγματοποίησε και αυτή ηχογραφήσεις στην Κωνσταντινούπολη, το 1906-1907. Εκεί ηχογράφησε τις: «Ελληνική Εστουδιαντίνα», «Εστουδιαντίνα Σιδερή», «Εστουδιαντίνα Χριστοδουλίδη», «Εστουδιαντίνα Ζουναράκη», «Εστουδιαντίνα Κώτσου Βλάχου».

Το 1908 ηχογράφησε στην Αθήνα την «Εστουδιαντίνα Νίκου Κόκκινου». Το 1908 και το 1909 ηχογραφεί και πάλι στην Κωνσταντινούπολη τις: «Σμυρναϊκή Εστουδιαντίνα» και «Ελληνική Εστουδιαντίνα». Και άλλες εταιρείες, όπως η Orfeon και η Favorite, ηχογραφούν ελληνικά συγκροτήματα με τον όρο «εστουδιαντίνα» στον τίτλο τους, στην Κωνσταντινούπολη. Επομένως, με βάση ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της δισκογραφίας, ο όρος «εστουδιαντίνα», αναφερόμενος σε ελληνική ορχήστρα, εμφανίζεται από το 1904, στην Κωνσταντινούπολη.

Το παζλ έρχεται να συμπληρώσει η έρευνα στον ιστορικό Τύπο. Το παλαιότερο δημοσίευμα που έχει εντοπιστεί μέχρι στιγμής, από τον Λεονάρδο Κουνάδη, προέρχεται από την εφημερίδα «Κωνσταντινούπολις», το 1899 (24/12/1899). Στο συγκεκριμένο φύλλο πληροφορούμαστε ότι η «διάσημη Αθηναϊκή Εστουδιαντίνα με ποικίλο και νέο πρόγραμμα» δίνει συναυλίες στο ζυθοπωλείο «Επτάλοφος», στην Κωνσταντινούπολη. Η ίδια εφημερίδα, περίπου 20 μέρες αργότερα, στις 15/1/1900, μας πληροφορεί ότι «η περίφημη Αθηναϊκή Εστουδιαντίνα υπό τη διεύθυνση του έξοχου μαντολινίστα κ. Βασίλη Σιδερή, που μόλις έφτασε από την Αθήνα, θα τραγουδήσει το βράδυ και αύριο Κυριακή στο Φανάρι στο καφενείο Κιλ Βουρνού».

Στο περιοδικό «Παναθήναια», το οποίο εκδιδόταν στην Αθήνα, στις 31/3/1903 διαβάζουμε ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον άρθρο που γεννά ποικίλα ερωτήματα και φυσικά αφορά τη μουσική πραγματικότητα των Αθηνών στις αρχές του 20ού αιώνα και πριν από την έναρξη των εμπορικών ηχογραφήσεων. Αρχικά, θα πρέπει να σημειωθεί πως το άρθρο αφήνει την αίσθηση πως οι όροι «μαντολινάτα» και «εστουδιαντίνα» λειτουργούν περίπου ως συνώνυμα. Από ό,τι δείχνει η έρευνα μέχρι τώρα, αν και το μαντολίνο είναι ήδη παρόν στον ελληνόφωνο κόσμο από τον 19ο αιώνα, δεν φαίνεται να έχει εδραιωθεί κάποιος όρος που να χρησιμοποιείται για να περιγράψει τέτοιου τύπου σύνολα. Πρόκειται για μία ακόμη ιστορική ορχήστρα, τη μαντολινάτα που ίδρυσε ο περίφημος Νικόλαος Λάβδας. Τα παραπάνω παραδείγματα από αναφορές στον Τύπο και στη δισκογραφία απεικονίζουν τη δυναμική αυτής της νέας εμπειρίας, που ακούει στο όνομα «Εστουδιαντίνα».

Επί της ουσίας, ο ήχος των εστουδιαντινών είναι αυτό που θα λέγαμε με σημερινούς όρους «fusion». Τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των ορχηστρών:

Το χρησιμοποιούμενο οργανολόγιο δεν ακολουθεί ένα συγκεκριμένο «παραδοσιακό» μοντέλο. Είναι πολυσυλλεκτικό και ετερόκλητο. Συμμετέχουν τόσο όργανα συνδεδεμένα με λαϊκές παραδόσεις, όσο και άλλα με σημαντική παράδοση σε λόγιες μουσικές, από τα ανατολικά αλλά και τα δυτικά.

Ορισμένοι εκ των πρωταγωνιστών είναι μουσικά εγγράμματοι, γνωρίζοντας ανάγνωση και γραφή, ενώ άλλοι λειτουργούν στο πλαίσιο της προφορικότητας.

Πραγματοποιούνται ηχογραφήσεις όπου συμμετέχουν κάθε φορά και διαφορετικοί guests.

Παρατηρείται μείξη ετερόκλητων στοιχείων που σχετίζονται με τις πρακτικές εκτέλεσης.

Η φόρμα σύνθεσης δεν ακολουθεί πιστά κάποιο πρότυπο που μπορεί να ταυτιστεί με κάποια παράδοση λόγιας/εγγράμματης μουσικής. Είναι δε άρρηκτα συνδεδεμένη με την τεχνολογία ηχογράφησης της εποχής.

Παρατηρείται ελευθερία στις πρακτικές εκτέλεσης, η οποία επί της ουσίας ισοδυναμεί με την ανυπαρξία μουσικής καταγραφής.

Έχει βρεθεί και δεύτερη ή περισσότερες ηχογραφήσεις του ίδιου μουσικού έργου, η οποία διαφοροποιείται σε ποικίλα επίπεδα.»

Το παραπάνω κείμενο είναι του Νίκου Ορδουλίδη στα Νέα. Ο Νίκος Ορδουλίδης είναι μουσικολόγος, επιστημονικός συνεργάτης στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Εκτός άλλων έχει γράψει: «Η δισκογραφική καριέρα του Βασίλη Τσιτσάνη» (Ιανός, 2014), «Η εποχή του ρεμπέτικου: το λαϊκό πιάνο» (Πριγκηπέσσα, 2018).

Εξαιρετικές ηχογραφήσεις από την Ελληνική Εστουδιαντίνα. Στο ¨Ευζωνικό¨ οι στίχοι δεν είναι όλοι κατανοητοί (έχω βάλει και ηχογράφηση με αποθορυβοποίηση για όποιον έχει καλό αφτί) και είναι από τις καλύτερες εκτελέσεις του ¨Στην κεντημένη σου ποδιά¨. Πολύ ωραίοι στίχοι στην ¨Κρητικιά¨ με άρωμα Κρήτης εκεί που περιγράφει τα περιβόλια.

Στο φάκελο θα βρείτε και τις ετικέτες καθαρές (ειδικά την Κρητικιά) από Gramophone και από την Victor αργότερα.  

Πληροφορίες, φωτογραφίες και το ηχητικό αρχείο …(εδώ).

 

 

552. MUSIC BOX MB 346 ΣΤΑΜΑΤΟΓΙΑΝΝΑΚΗΣ ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ- ΣΙΡΟΚΑΚΗΣ ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ- ΚΟΚΟΣΗ ΜΑΡΙΑΝΝΑ 1962

Σταματογιαννάκης Γεράσιμος- Σιροκάκης Δημοσθένης (Δήμος)- Κοκόση Μαριάννα MUSIC BOX MB 346 Ασηγωνιώτικος συρτός - Του σωφέρ το τιμόνι 1962- 45rpm- 7''

«Ο Γεράσιμος Σταματογιαννάκης (βλέπε αναρτήσεις 19, 205, 336 και 476) γεννημένος στ' Ακούμια του Αϊ Βασίλη τον Αύγουστο του 1931. Γονείς του ο Σπύρος Σταματογιαννάκης η Ευγενία Μαρινάκη. Τα πρώτα του ακούσματα ήταν οι δίσκοι των μεγάλων της εποχής εκείνης Καρεκλά, Φουσταλιέρη, Λαγού κ.ά. τους οποίους άκουγε στο γραμμόφωνο του χωριανού του Χαρίτου Μαρινάκη-πατέρα του δημάρχου. Την πρώτη του λύρα την κέρδισε βόσκοντας τα βόδια του χωριανού του, του Γιώργη Κουμαντάκη που του την έφτιαξε από ξύλο αχλαδιάς.

Από μικρός ο Γεράσιμος έδειχνε την κλίση του στη μουσική κι αυτό το διαπίστωσαν με ευχαρίστηση συγγενείς του ο Νίκος Παπουτσιδάκης και ο Στεφανής Στεφανάκης, που είχαν δημιουργήσει μια οικογενειακή παράδοση στη μουσική. Κι άρχισαν να τον μαθαίνουν τις πρώτες κοντυλιές.

Έβλεπε κι άκουγε και δε χόρταινε και με τις πέντε του αισθήσεις μαζί με τους μπαρμπάδες του, το Νίκο τον Παπουτσιδάκη και το Στεφανή το Μαρινάκη, να εκφράζουν με τη λύρα και το δοξάρι τον πόνο και τη λίγη χαρά του ανθρώπου, μέχρι τα άλλα χρόνια τα πιο μεγάλα που ο Γεράσιμος ήταν ο αγαπημένος λυράρης στα πανηγύρια, τους αρραβώνες, τους γάμους και τις βαφτίσεις στον Αϊ Βασίλη με τον αξεπέραστο Μαρκογιάννη στο λαούτο.

 Ο Θανάσης Σκορδαλός είναι από τους πρώτους που αναγνωρίζει το ταλέντο του και τον παρακινεί να φύγει από το χωριό του και να κατέβει στο Ρέθυμνο, όπου θα είχε μεγαλύτερες επαγγελματικές ευκαιρίες.

Ο Γεάσιμος τον άκουσε. Ήρθε στο Ρέθυμνο κι άνοιξε ένα μικρό καφενείο στη Εθνικής Αντιστάσεως που έγινε σύντομα στέκι. Ήταν χαριτωμένος άνθρωπος και είχε το χάρισμα να κερδίζει τους ανθρώπους με τον χαρακτήρα του. Ήταν αξιαγάπητος. Εκεί στο καφενεδάκι γίνονταν και τα γλέντια που άφησαν εποχή. Το 1957 κυκλοφορεί τον πρώτο του δίσκο (78″) «Στον ψεύτη κόσμο οι ομορφιές» με μεγάλη επιτυχία. Ακολούθησαν δεκάδες δίσκοι με πολλές συνεργασίες

«Τότε ήταν άλλα χρόνια -λέει στους φίλους του- θαρρείς πως υπήρχαν μαγνητόφωνα και δάσκαλοι για να βοηθούν το λυρατζή; Τίποτα δεν υπήρχε. Μόνο το μεράκι. Δεν περιμέναμε να ζήσουμε από τη λύρα και το λαούτο. Παίζαμε για να ομορφαίνομε τις χαρές των ανθρώπων. Γι’ αυτό και όταν πιάναμε τα όργανα δεν τ’ αφήναμε. Παίζαμε δύο και τρία βράδια συνέχεια χωρίς να κουραστούμε. Μας συνέπαιρνε αυτή η αθάνατη μαγεία της Κρητικής μουσικής.»

Ο Γεράσιμος Σταματογιαννάκης δεν στέρησε από τους ομογενείς το υπέροχο άκουσμα της λύρας του. Ταξίδεψε κι αυτός στο Σικάγο, Νέα Υόρκη, Τορόντο, Μόντρεαλ, Χαβάη, Γερμανία χαρίζοντας ανεπανάληπτες βραδιές κεφιού στους Κρήτες της διασποράς

Η ζωή του Γεράσιμου ήταν η επαφή με τους φίλους του. Μακριά από τη λύρα του δεν ένοιωθε ότι ζούσε. Η δισκογραφική επιτυχία δεν τον συγκινούσε. Ήθελε να είναι κοντά στον κόσμο να αισθάνεται τον παλμό του κεφιού στο ακροατήριο του.

Ο Γεράσιμος Σταματογιαννάκης απεβίωσε το 2016.»

Στο σημερινό δισκάκι, μαζί με τον Σταματογιαννάκη, ο Δημοσθένης Σιροκάκης στο λαούτο για τον οποίο δυστυχώς δεν κατάφερα να βρω βιογραφικά στοιχεία. Στην πρώτη πλευρά ο ¨Ασηγωνιώτικος συρτός¨ με τον Σιροκάκη σε όμορφα παιξίματα. Στη δεύτερη πλευρά ¨Του σωφέρ το τιμόνι¨ στο τραγούδι μαζί με τον Σιροκάκη (στην πρώτη πλευρά τραγουδάει ο Σταματογιαννάκης) η Μαριάννα Κοκόση.

Η Μαριάννα Κοκόση τραγουδίστρια και στιχουργός, με καταγωγή από τη Θήβα. Σε πανηγύρι του χωριού της την άκουσε ο Π.Γιαννακός, θαύμασε την φωνή της και την βοήθησε να βγει επαγγελματικά στο τραγούδι.

Φωτογραφίες και το ηχητικό αρχείο …(εδώ).

 

 

551. PANIVAR PA-156 ΚΟΛΙΑΚΟΥΔΑΚΗΣ ΝΙΚΟΣ- ΜΑΡΚΟΓΙΑΝΝΑΚΗΣ ΒΑΓΓΕΛΗΣ- ΔΑΛΑΜΒΕΛΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ- ΠΑΓΩΝΗΣ ΚΩΣΤΑΣ 1969

Κολιακουδάκης (Κολιακούδης) Νίκος- Μαρκογιαννάκης Βαγγέλης (Μαρκοβαγγέλης)- Δαλαμβέλας Γιώργος- Παγώνης Κώστας  PANIVAR PA-156 Ο λογισμός (Συρτό) - Όσο βαρούν τα σίδερα (Αμανές) 1969- 45rpm- 7''

«Ο Νίκος Κολιακουδάκης (Κολιακούδης- βλέπε ανάρτηση 142 και 253) γεννήθηκε το 1931 στην Λικοτιναρά Αποκορώνου Χανίων. Ξεκίνησε στη δεκαετία του 1950 και μάλιστα ηχογράφησε το 1958 στη HMV τρία τραγούδια, τον Λικοτιναριανό Συρτο, τον Κεφαλιανό και τον Καϊνιανό Συρτό, αφιερωμένα στα τρία μεγάλα και ένδοξα χωριά του Αποκόρωνα, Κεφαλά, Κάϊνα και Λικοτιναρά, τόπο καταγωγής του.

Για μια μεγάλη περίοδο ο Κολιακούδης απετέλεσε τον καλύτερο λυράρη της περιοχής του Αποκόρωνα και των Χανίων ακόμα και άφησε εποχή με το γλυκό παίξιμο του στη λύρα, το τραγούδι και τις συνθέσεις του, παραδεκτός από όλους τους καλλιτέχνες μάλιστα συνεργάστηκε με πολλούς καλούς λαγουτιέρηδες! Στον Αποκόρωνα τότε έπαιζαν ο Γιάννης ο Σεργάκης, ο Μιχάλης Μπακατσάκης (πατέρας) ενώ ο Πλακιανός, η Ασπασία και ο Τζιμάκης έπαιζαν ακόμα και αργότερα ο Γιώργης ο Γαλάνης και ο Μανώλης ο Κρασσαδάκης αδερφός του γνωστού λαουτιέρη Παντελή.

Ο μουσικολόγος James Notopoulos το 1953, ερχόμενος στην Κρήτη στα πλαίσια έρευνας του πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, με θέμα την Κρητική μουσική, αποθανατίζει τον Νίκο Κολιακουδάκη και τον ηχογραφεί (οι ηχογραφήσεις υπάρχουν δημοσιευμένες στο site του πανεπιστημίου).
Αργότερα έκανε επιτυχία με τα καλαμπουρτζίδικα τραγούδια του, που αυτός και μερικοί άλλοι καλλιτέχνες καθιέρωσαν, γύρω στα τέλη της δεκαετίας του '60 αρχές του '70.  

Γύρω στο 1975 ο Νίκος Κολιακούδης άνοιξε μαγαζί στην οδό Αποκορώνου στα Χανιά, με δίσκους, κασέτες, μουσικά όργανα, χορδές κλπ και το διατήρησε γύρω στα 15 χρόνια.

Στα Χανιά η Δόμνα συναντά τον μουσικό Νίκο Κολιακουδάκη ή Κολιακούδη που παίζει στο λαούτο του (εκτός από λύρα) και τραγουδά το σταφιδιανό επιτραπέζιο Όπ’ αγαπά γνωρίζεται. Μαζί με τη Δόμνα τραγουδούν το γνωστό Όσο βαρούν τα σίδερα και μαζί με τον 10χρονο γιο του Δημήτρη στη λύρα παίζουν έναν Χανιώτικο συρτό.

Ο Νίκος Κολιακουδάκης  πέθανε τον Δεκέμβρη του 2009 σε ηλικία 78 χρόνων.»

«Ο Βαγγέλης Μαρκογιαννάκης ή Μαρκοβαγγέλης γεννήθηκε το 1936 στο Σπήλι του Ρεθύμνου από οικογένεια μουσικών. Ο πατέρας του έπαιξε λύρα, τα αδέρφια του Κώστας και Στέλιος λαούτο, ο Χαράλαμπος λύρα και μπουζούκι και ο Γιάννης λαούτο. Άρχισε σε ηλικία 12 χρονών, με πολύ ζήλο και αγάπη για το λαούτο αλλά και τη σύνθεση σκοπών και τραγουδιών.

Αργότερα ερχόμενος στην Αθήνα είχε την ευκαιρία να σπουδάσει και να αποκτήσει περισσότερες γνώσεις πάνω στο αντικείμενο που αγαπούσε τόσο πολύ, δηλαδή την μουσική. Ασχολήθηκε με το κοντραμπάσο στο οποίο πήρε και δίπλωμα από το Ωδείο Αθηνών.

Εργάσθηκε στην Κρατική Ορχήστρα των Αθηνών και στην Συμφωνική της ΕΡΤ. Παράλληλα έβρισκε μεγάλη ευχαρίστηση στο λαούτο. Συνεργάστηκε με τους αξέχαστους Θανάση Σκορδαλό και Κώστα Μουντάκη. Στη δισκογραφία είχε τη μεγάλη συνεργασία με το Νίκο Μανιά, η οποία απέφερε υπέροχα τραγούδια στο ύφος των ταμπαχανιώτικων, καθώς και με το Σπύρο Σηφογιωργάκη, τον Χαράλαμπο Γαργανουράκη, το Μανώλη Κακλή, τον αδερφό του Γιάννη και άλλους.

Ακολούθησαν πολλές συνεργασίες όπως με Ζ. Μελεσσανάκη, Καλογρίδη, Ροδάμανθο Ανδρουλάκη, Μάρκο Φουρναράκη, Παντελή Κρασαδάκη, Γιώργο Παπαδάκη, Στέλιο Μπικάκη και Μανώλη Αλεξάκη. Ο Βαγγέλης Μαρκογιαννάκης θεωρείται και είναι ένας εκ των κορυφαίων δημιουργών της Κρητικής μουσικής.»

«Ο Κώστας Παγώνης (βλέπε και αναρτήσεις 146, 173 και 314) γεννήθηκε και μεγάλωσε, το 1933 (μπορεί και 1934), στον Πλάτανο Βουτά Καντάνου Σελίνου. Το πρώτο του όργανο ήταν από ντενεκέ (από σφαίρες) και χορδές αθανάτου. Ξεκίνησε να παίζει τους πρώτους σκοπούς, όταν κατάφερε να αγοράσει το πρώτο του λαούτο μετά από σκληρή δουλειά.

Τα δύσκολα παιδικά χρόνια (μεσολάβησε ο πόλεμος- ολοκαύτωμα Καντάνου), δεν τον εμπόδισαν να γίνει στην πορεία ένας καταξιωμένος και περιζήτητος καλλιτέχνης στο χώρο της Κρητικής μουσικής  παράδοσης, αφού η δίψα και το μεράκι του ήταν τεράστιο. Τεράστια ήταν και η καλοσύνη του.

Ο Κώστας Παγώνης έχει συνεργαστεί δισκογραφικά με τους Γιώργο Δαλαμβέλα, Μάρκο Νενεδάκη, Αντώνη Περιστέρη, Φώτη Κατράκη, Γιώργο Χατζηδάκη, Σταματία-Ανδρέα-Κώστα Παγώνη, Δημήτρη Κολιακουδάκη και Δημήτρη Λεβεντάκη. Απεβίωσε το 2005.» 

Συστάσεις για τον Κολιακούδη, τον Μαρκοβαγγέλη και τον Παγώνη δεν χρειάζονται. Εξαιρετικά παιξίματα. Στο δισκάκι στις ετικέτες εμφανίζεται και ο Παλαιολόγου με σαντούρι κάτι που δεν ισχύει. Επίσης στη δεύτερη πλευρά συνοδεία του Παγώνη είναι ένας άγνωστος λυράρης, ο Γιώργος Δαλαμβέλας. Βιογραφικά στοιχεία δυστυχώς δεν υπάρχουν. Δισκογραφικά έχει συνεργαστεί μόνο με τον Κώστα Παγώνη.  

Φωτογραφίες και το ηχητικό αρχείο ….(εδώ).