515. PARLOPHONE GDSP 3039 ΣΑΚΕΛΛΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ- ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ- ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ ΚΟΜΝΗΝΟΣ- ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ Γ. 1965

Σακέλλης Γεώργιος- Παπανικολάου Κωνσταντίνος- Παπανικολάου Κομνηνός- Μιχαηλίδης Γ. PARLOPHONE GDSP 3039 Πάνω χορός Καρπάθου - Μαντινάδες της Καρπάθου 1965- 45rpm- 7''

«Ο Γεώργιος Σακέλλης (βλέπε και ανάρτηση 140) γεννήθηκε περίπου το 1938 και πέθανε το 2019 στα 81 του.

Ασκούσε διοίκηση στην Όλυμπο Καρπάθου ως κοινοτάρχης για πολλά χρόνια. Ήταν τραγουδιστής με χαρακτηριστική φωνή, με συμμετοχές σε εκδηλώσεις που ενίσχυσαν την πολιτισμική ταυτότητα της Καρπάθου. Διετέλεσε φιλάνθρωπος και ενεργό μέλος τοπικών συλλόγων, υποστηρίζοντας σημαντικές πρωτοβουλίες. Συμμετείχε σε πολιτιστικές και θρησκευτικές εκδηλώσεις, φέρνοντας κοντά παραδοσιακή μουσική και τοπικά τραγούδια.

Η προσωπικότητά του χαρακτηριζόταν από κοινωνική προσφορά – σε αναρτήσεις και μνημοσύνες αναφέρεται ως άνθρωπος που στήριζε συλλογικές προσπάθειες και έδινε μεγάλα ποσά για τοπικούς πολιτιστικούς συλλόγους.»

«Ο Πάνω χορός (2/4) είναι η κορυφαία στιγμή της χορευτικής δραστηριότητας από κινητική άποψη. Χορεύεται κυρίως επιτόπου και αναπτύσσεται με βάση το κινητικό περιεχόμενο των προηγούμενων δύο χορών. Το κράτημα των χεριών παραμένει το ίδιο όπως και στο Σιανό, μόνο που τα χέρια κάμπτονται στους αγκώνες και οι βραχίονες πλησιάζουν στα πλευρά, έτσι ώστε οι χορευτές να πλησιάζουν πολύ κοντά ο ένας τον άλλον και να κινούνται σαν ένα σώμα. Οι απλές κινήσεις υποδιαιρούνται και εκτελούνται γρήγορα, εμπλουτισμένες με κρατήματα και πυκνά κατακόρυφα σουσταρίσματα, τα οποία αποτελούν το κυριότερο χαρακτηριστικό του.

Στην Έλυμπο είναι ο δημοφιλέστερος χορός και ο τρίτος της ενότητας, ενώ στα άλλα χωριά είναι μάλλον ο δεύτερος. Η πλοκή των κινήσεων ανταποκρίνεται σε τρεις δίσημους χρόνους, με αποτέλεσμα να έχουμε τρεις κινητικές υποενότητες. Το βήμα ολικής στήριξης που έχει η καθεμιά συμπληρώνεται από δυο ελαφρά πατήματα, τα οποία ελάχιστο βάρος κλέβουν από το σώμα. Το ισχυρό βήμα εκτελείται πότε με το δεξί και πότε με το αριστερό πόδι. Έτσι κατά την επανάληψη του χορευτικού μοτίβου γίνονται αντιληπτές οι μετατοπίσεις του σώματος, ανάμεσα στο κατακόρυφο ανεβοκατέβασμά του. Ο χορός εκτελείται με μικρά αδιόρατα βήματα. Τα πόδια δεν ανασηκώνονται από το δάπεδο, είναι «καζικωμένα», καρφωμένα εκεί.

Ο τρόπος αυτός ευνοεί τις έντονες κάμψεις των γονάτων, τις γονατές, και το έντονο κατακόρυφο σουστάρισμα που από αυτές μεταφέρεται στο σώμα. Κάθε φορά που το ένα πόδι εκτελεί τη γονατά, το άλλο συντονίζεται με αυτό. Έτσι, η εντύπωση προς τα έξω δε διευκρινίζει ποιο πόδι πρωτοστατεί και πιο ακολουθεί, ποιο έχει τη δυναμική και ποιο την παθητική δράση. Η επιτόπια εκτέλεση ευθύνεται για την ελάχιστη μετατόπιση της χορευτικής αλυσίδας. Εντονότερη μετακίνηση παρατηρείται στο πρώτο κομμάτι του χορού, όταν ο κάβος κατά διαστήματα αναπτύσσει την κίνηση προς τα δεξιά και τ’ αριστερά, μ’ έμφαση προς τα δεξιά, για να σπάει τη μονοτονία του επιτόπιου Πάνω χορού. Οι παλιοί λένε ότι ο καλός χορευτής δεν έτρεχε μπροστά. Ο Πάνω εναλλάσσεται με τη Σούστα ανάλογα με την προτίμηση του κάβου. Οι προτιμήσεις των Ελυμπιτών ελάχιστα αναφέρονται στη Σούστα.

Η εναλλαγή μεταξύ Σούστας και Πάνω είναι συχνότερη στα άλλα χωριά, όπου ονομάζουν τον Πάνω χορό και Στετό», δηλαδή στο τόπο. Ωστόσο στα άλλα χωριά επικρατέστερη είναι η σούστα. Ο Πάνω χορός και η Σούστα είναι οι χοροί στους οποίους ο «κάβος» (ο πρωτοχορευτής) έχει τη δυνατότητα να επιδείξει τις χορευτικές του ικανότητες και καλύπτουν τη μεγαλύτερη διάρκεια του χορευτικού μέρους της διασκέδασης. Μουσικά συνοδεύεται από τη λύρα, ωστόσο το κατεξοχήν όργανο του Πάνω είναι η τσαμπούνα. Ο οξύς της ήχος τονώνει τους χορευτές ώστε να ανταποκρίνονται με περισσότερη ενεργητικότητα.»

«Κάτω χορός ή Σιανός «Μαντινάδες αυτοσχέδιες» (2/4) είναι ο χορός με τον οποίο αρχίζει η ενότητα των τεσσάρων επίσημων χορών (Κάτω χορός, Γονατιστός, Πάνω χορός και Σούστα), με τους οποίους ξεκινούν και τελειώνουν το κομμάτι της διασκέδασης που αφιερώνεται στο χορό. Αν και τέσσερις διαφορετικοί χοροί, εκτελούνται ως τμήματα ενός συνόλου, μιας ακολουθίας (σουίτας): οι χορευτές δε διαλύουν τον κύκλο για να τον ανασυγκροτήσουν προκειμένου να χορέψουν τον επόμενο, αλλά μεταβαίνουν απλώς από τον ένα στον άλλο.

Η πλήρης μορφή αυτής της χορευτικής ενότητας διατηρείται μέχρι σήμερα στην Έλυμπο. Ο Σιανός ή Κάτω χορός είναι ο πλέον αργός χορός της ενότητας. Ο Μ. Γεωργιάδης τον κατατάσσει σε αυτούς που χαρακτηρίζει «συρτούς» χορούς του νησιού, από το γεγονός ότι είναι ήσυχος. Ο ρυθμός του χορού είναι δίσημος (2/4) και τα βήματα έξι, τύπου χορού «Στα τρία» που πραγματοποιούνται σε τρία μ.μ., δύο κινήσεις σε κάθε μ.μ.. Με αυτόν το τύπο απαντάται στα βόρεια χωριά. Το χορό ανοίγουν πάντα λίγοι κυρίως νέοι άντρες σε ένα και μοναδικό ανοιχτό κύκλο, πιασμένοι με λαβή χιαστί, το δεξί κάτω από το αριστερό του προηγούμενου από τα δεξιά. Στη συνέχεια ενώ εισέρχονται κι άλλοι, συμπληρώνονται από τις κοπέλες που μπαίνουν ανάμεσά τους. Την πρώτη θέση διατηρεί εκείνος που αρχικά τη κατέλαβε.

Ο κύκλος που σταδιακά μεγαλώνει μπορεί να φτάσει να αριθμεί πενήντα ή εκατό άτομα. Ο κορυφαίος ονομάζεται «κάβος», που έχει τη σημασία της άκρης του χορού. Οι ονομασίες για τον τελευταίο χορευτή αναφέρονται τόσο στον ίδιο όσο και στη θέση του, αλλά και στο τελευταίο κομμάτι του χορού. Οι Ελιμπίτες τον αποκαλούν τεμόνι, πίσω βάντα και πίσω μερέα.

Οι κοπέλες επιλέγοντας μεριές (θέση, τοποθεσία) δεξιά σε κάποιον άντρα γίνονται χορεύτρες του. Ένας άντρας μπορεί να έχει παραπάνω από μια χορεύτρα. Η πρώτη γυναίκα του κάβου ονομάζεται «η από μέσα χορεύτρα». Για τους Ελιμπίτες ο Σιανός αποτελεί προέκταση του καθιστικού γλεντιού. Οι μαντινάδες που αυτοσχεδιάζουν και τραγουδούν οι άντρες πριν το ξεκίνημα του χορού, κατά το καθιστικό γλέντι, συνεχίζονται και όταν ο χορός ξεκινάει, τόσο από εκείνους που παραμένουν έξω από τον χορευτικό κύκλο όσο και από εκείνους που έχουν πάρει θέση σ’ αυτόν. Γενικότερα οι παλιοί αποκαλούν το Σιανό «χορό των μαντινάδων». Τον θεωρούν μάλιστα πιο σημαντικό από τους άλλους χορούς, ακριβώς για τις μαντινάδες  που τον συνοδεύουν και την ευκαιρία δημόσιας έκφρασης που παρέχουν.»

Στο σημερινό δισκάκι μουσικές από την Κάρπαθο. Στο τραγούδι ο Γιώργος Σακέλλης, στην τσαμπούνα ο Μιχαηλίδης Γ., στο λαούτο ο Κομνηνός Παπανικολάου και στη λύρα ο Κωνσταντίνος Παπανικολάου. Όπως διαβάζουμε και παραπάνω πρώτα ξεκινάνε με τις μαντινάδες και μετά ακολουθεί ο Πάνω χορός. Στη σημερινή ψηφιοποίηση το πήγα ανάποδα παρόλο που μήτρες τα δίνουν κανονικά (σιγά σιγά πρέπει να προβάρω γυαλιά).

Οι παραπάνω φωτογραφίες δεν απεικονίζουν τους καλλιτέχνες εκτός από την πρώτη που εικονίζεται ο Σακέλλης και μας την παραχώρησε από το αρχείο του ο Βασίλης Χατζηαντωνίου (greekdisography). Η δομή της ορχήστρας είναι λύρα (με γερακοκούδουνα), λαούτο, τσαμπούνα και οι τραγουδιστές.  

Φωτογραφίες και το ηχητικό αρχείο ….(εδώ).