21. ODEON G.A. 7373 ΣΚΟΡΔΑΛΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ- ΜΑΡΚΟΓΙΑΝΝΑΚΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ 1946

Σκορδαλός Αθανάσιος- Μαρκογιαννάκης Γιάννης ODEON G.A. 7373 Συρτός Σπηλιανός Ρεθυμνιώτικος (Μόνο εκείνος π’αγαπά)- Κονδυλιές Καστρινές (Άχι και ίντα σου’καμα) 1946- 78rpm- 10''

 O Θανάσης Σκορδαλός, ο μεγάλος αυτός "δάσκαλος" της Κρητικής μουσικής γεννήθηκε το Δεκέμβρη του 1920 στο Σπήλι Αγ.Βασιλείου, Ρεθύμνου, όπου πρωτόπιασε λύρα σε ηλικία 9 χρονών. Με αυτή την πρώτη του "αρτικόλυρα", που αγοράστηκε 18 δραχμές και χωρίς να του μάθει κανένας, άρχισε να μαθαίνει και να παίζει κομμάτια, που άκουγε σαν μικρό παιδί. Το ταλέντο ήταν φανερό... τόσο φανερό, που ο ίδιος ο Ανδρέας Ροδινός, χαρακτήρισε τον 11χρονο τότε Σκορδαλό, σαν "διάδοχό του", μπροστά σε όλο το Σπήλι.

Δώδεκα χρονών έπαιξε σε γλέντι στο Χαμαλεύρι Ρεθύμνου. Το 1946 κυκλοφορεί τον "Σπηλιανό συρτό (Μόνο εκείνος π' αγαπά)" με συνεργάτη του τον μεγάλο επίσης Σπηλιανό λαουτιέρη Γιάννη Μαρκογιαννάκη (Μαρκογιάννη). 'Ενα τραγούδι, σταθμός στη μετέπειτα πορεία του Θανάση Σκορδαλού αλλά και της Κρητικής μουσικής γενικότερα. Για την ιστορία του τραγουδιού (στίχοι- μελωδία) παραθέτω τους  παρακάτω συνδέσμους:

·      https://www.haniotika-nea.gr/mono-ekinos-p-agapa-bori-na-to-pistepsi/

·      https://rethemnos.gr/i-mousiki-tou-mono-ekinos-p-agapa-tou-sifi-lekaki/

Μεγάλες στιγμές του Θ.Σκορδαλού συνδέονται με το όνομα του Μαρκογιάννη (πληροφορίες για τον Μαρκογιάννη στην ανάρτηση 17) που τον συνόδευε συνεχώς στα πρώτα χρόνια της καριέρας του. 

Ο Θανάσης Σκορδαλός, δεχόταν τα ακούσματα και την τεχνική όλων των λυράρηδων της εποχής, τα βιώνει και δημιουργεί τη βάση για το δικό του ξεκίνημα στο χώρο της Κρητικής Τέχνης. Έτσι στη δεκαετία του '40, που ο Σκορδαλός δίνει τις πρώτες δημιουργίες του με τη λύρα, σηματοδοτείται μία νέα εποχή για την Κρητική μουσική. Παίρνει τις φόρμες όπως τις άκουσε, τις τελειοποιεί, δίνοντας τον δικό του χαρακτήρα και το ανεπανάληπτο ύφος του, που ανοίγουν έτσι στην τεχνική της λύρας ένα νέο δρόμο. Αυτό που δημιούργησε τη σχολή του Σκορδαλού στην Κρητική μουσική (η άλλη μεγάλη σχολή είναι του Μουντάκη).  Ο Θανάσης Σκορδαλός, που υπηρέτησε για 60 ολόκληρα χρόνια την Κρητική μουσική έφυγε από τη ζωή στις 23 Απριλίου 1998 σε ηλικία 78 ετών. Χαρακτηριστική είναι η παρακάτω μαντινάδα του Χ. Παπαδάκη με αφορμή το θάνατό του.

                                                            Στο θάνατό σου βρόντηξε
                                                                 και σείστηκε η Κρήτη
                                                            δάκρυα τα χιόνια γίνανε
                                                                του γέρο Ψηλορείτη

Ακόμα θυμάμαι την μέρα που αγόρασα τη συγκεκριμένη ¨πλάκα¨. Κρητικέ έχω κάτι για σένα μου φώναξε ο παλαιοπώλης. Προσπάθησα να κρύψω την χαρά μου για να μην ανέβει η τιμή, ήταν παρτίδα βλέπεις.

Πληροφορίες, φωτογραφίες και το ηχητικό αρχείο ….(εδώ)

20. FIDELITY 7264 ΣΚΑΛΙΔΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ- ΠΑΠΑΔΑΚΗ ΔΕΣΠΟΙΝΑ- ΣΚΑΛΙΩΤΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ 1963

Σκαλίδης Γιάννης- Παπαδάκη Δέσποινα- Σκαλιώτης Βασίλης  FIDELITY 7264 - Καλό ταξίδι αγόρι μου -Κρήτη πατρίς του Μίνωα 1963- 45rpm- 7''

Ο Γιάννης Σκαλίδης γεννήθηκε το 1927 και καταγόταν από τη Μικρή Γωνιά του  Δήμου Ρεθύμνου, ζούσε στην Ηλιούπολη Αττικής και είχε πολύ μεγάλο δισκογραφικό έργο με ηθογραφικό περιεχόμενο, θέματα από τη ζωή της Κρητικής υπαίθρου, σατυρικά, κ.ά.  Σε αρκετές δισκογραφικές δουλειές του τον συνόδευε η σύζυγός του Δέσποινα, αλλά και ο γιος τους Στέλιος. Ο Γιάννης Σκαλίδης ήταν δάσκαλος της κρητικής λύρας καθώς δίδασκε την τέχνη του αρκετά χρόνια σε Κρητικούς της Αττικής. Ο Γιάννης Σκαλίδης με την σύζυγό του Δέσποινα είχαν δημιουργήσει ένα εξαιρετικό καλλιτεχνικό ζευγάρι στον χώρο της Κρητικής Μουσικής, από τα κορυφαία καλλιτεχνικά ζευγάρια στην Κρήτη, με πολλές επιτυχίες και πολλές εμφανίσεις, ακόμη και στο εξωτερικό, όπου ζούσαν Κρήτες.

Ο Βασιλης Σκαλιώτης γεννήθηκε στο χωριό Δάφνη Ναυπακτίας. Μπαίνοντας στη Φιλαρμονική του Μεσολογγίου, έμαθε το κλαρίνο και μετείχε στα πανηγύρια των χωριών. Συμμετείχε στο Μουσικό Συγκρότημα του Λυκείου Ελληνίδων. Μέλος στη Σχολή Μουσικής στη Χαλκίδα, δίδασκε το κλαρίνο. Έκανε πάρα πολλές εμφανίσεις σε όλο τον κόσμο (Αμερική, Καναδά κ.λπ.).Συνόδεψε το Χορευτικό Συγκρότημα της Ελλάδας, που έλαβε μέρος στην Ολυμπιάδα του Μεξικού. Έκανε χιλιάδες εμφανίσεις σε όλα σχεδόν τα Κέντρα Παραδοσιακής Μουσικής, σε ραδιοφωνικές και σε χιλιάδες τηλεοπτικές εκπομπές. Με εντελώς ξεχωριστό ύφος, ο Βασίλης Σκαλιώτης είναι σχεδόν ο μόνος που παίζει με κλαρίνο τονικότητας ΝΤΟ. Γνωρίζει πολύ καλά όλες τις εισαγωγές των τραγουδιών (κυρίως στα κλέφτικα είναι αναντικατάστατος), επίσης τραγουδάει με επιτυχία.

Στη πρώτη πλευρά (καλαματιανός) έχουμε στα φωνητικά την Δέσποινα Παπαδάκη (Σκαλίδη μετά το γάμο με τον Γιάννη), λύρα Σκαλίδης Γιάννης και κλαρίνο Σκαλιώτης Βασίλης. Στη δεύτερη πλευρά (συρτό) στα φωνητικά η Δέσποινα Παπαδάκη και λύρα που παίζει ο Γιάννης Σκαλίδης με άγνωστο στο λαούτο αρχικά.

Πληροφορίες, φωτογραφίες και το ηχητικό αρχείο ….(εδώ)

19. COLUMBIA SCDG 3561 ΣΤΑΜΑΤΟΓΙΑΝΝΑΚΗΣ ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ- ΜΑΝΙΑΣ ΝΙΚΟΣ 1965

Σταματογιαννάκης Γεράσιμος- Μανιάς Νίκος COLUMBIA SCDG 3561 Φοβούμαι την γλωσσοφαγιά - Ψεύτικα φως μου μ' αγαπάς 1965-  45rpm- 7''

Ο Γεράσιμος Σταματογιαννάκης γεννήθηκε στ' Ακούμια του Αη Βασίλη τον Αύγουστο του 1931. Την πρώτη του λύρα την κέρδισε βόσκοντας τα βούγια του χωριανού του, του Γιώργη Κουμαντάκη που του την έφτιαξε από ξύλο αχλαδιάς.
  Από τους μπαρμπάδες του έμαθε τις πρώτες του κοντυλιές και σιγά σιγά άρχισε να παίζει σε γάμους και πανηγύρια, με τη συνοδεία του Γιάννη Μαρκογιάννη αρχικά στα Ακούμια και στην επαρχία του Αγίου Βασιλείου και μετά σε διάφορα χωριά σε ολόκληρη την Κρήτη. Συνεργάστηκε επίσης με το Νίκο Μανιά, τον Νίκο τον Καφαντάρη από την Αργυρούπολη, το Γιώργη το Χατζηδάκη, κ.α.

  Το 1957 κυκλοφορεί τον πρώτο του δίσκο 78 στροφών "Στον ψεύτη κόσμο οι ομορφιές" με μεγάλη επιτυχία. Ακολούθησαν δεκάδες δίσκοι με πολλές συνεργασίες. "Τότε ήταν άλλα χρόνια -λέει στους φίλους του- θαρρείς πως υπήρχαν μαγνητόφωνα και δάσκαλοι για να βοηθούν το λυρατζή; Τίποτα δεν υπήρχε. Μόνο το μεράκι. Δεν περιμέναμε να ζήσουμε από τη λύρα και το λαούτο. Παίζαμε για να ομορφαίνομε τις χαρές των ανθρώπων. Γι' αυτό και όταν πιάναμε τα όργανα δεν τ' αφήναμε. Παίζαμε δύο και τρία βράδια συνέχεια χωρίς να κουραστούμε. Μας συνέπαιρνε αυτή η αθάνατη μαγεία της Κρητικής μουσικής. Και τώρα ακόμα εμένα αυτό μ' αρέσει. Έχω κυκλοφορήσει 30 δίσκους μικρούς και μεγάλους. Μα εγώ θέλω να μ' ακούει ο κόσμος να παίζω και να με βλέπει. Να βλέπω κι εγώ τον κόσμο που γλεντάει με τη λύρα μου..."

Για τον Νίκο Μανιά έχουμε αναφερθεί σε προηγούμενες αναρτήσεις, αξίζει όμως να αναφερθούμε εκτός από τις ικανότητες του στο λαούτο και στις φωνητικές του ικανότητες.

Πληροφορίες, φωτογραφίες και το ηχητικό αρχείο ….(εδώ)

18. PANIVAR PA-329 ΤΣΑΦΑΝΤΑΚΗΣ ΒΑΓΓΕΛΗΣ- ΖΑΧΑΡΙΟΥΔΑΚΗΣ ΒΑΓΓΕΛΗΣ 1971

Τσαφαντάκης Βαγγέλης- Ζαχαριουδάκης Βαγγέλης PANIVAR PA-329 Μου δωσες το δικαίωμα -Πέντε μουστησαν καρτέρι 1971- 45rpm- 7''

Ο Τσαφαντάκης Βαγγέλης γεννήθηκε στο Μορονί του Δήμου Φαιστού, έπαιξε λαούτο με τους μεγαλύτερους λυράρηδες της Κρήτης και δύσκολα θα βρεις χωριό της Μεσαράς που να μην έχει παίξει σε πανηγύρι του ή σε γάμο. Γλεντζές, άνθρωπος της παρέας, με ιδιαίτερο χιούμορ και με μεγάλη αγάπη για την Κρητική παραδοσιακή μουσική.

Μαζί του σε αυτό το δίσκο ο Ζαχαριουδάκης Βαγγέλης στη λύρα. Λίγες οι πληροφορίες και για τους δύο καλλιτέχνες, παρόλο που έχουν πλήθος τόσο προσωπικών δίσκων όσο και συμμετοχή σε δίσκους άλλων καλλιτεχνών.

Πληροφορίες, φωτογραφίες και το ηχητικό αρχείο ….(εδώ)

17. RCA VICTOR 48g 2480 ΣΗΦΟΓΙΩΡΓΑΚΗΣ ΣΠΥΡΟΣ- ΜΑΡΚΟΓΙΑΝΝΑΚΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ 1964

Σηφογιωργάκης Σπύρος- Μαρκογιαννάκης Γιάννης RCA VICTOR 48g 2480 Όπως εκράτησε ο Χριστός - Οι πέντε συμβουλές 1964- 45rpm- 7''

Ο Σπύρος Σηφογιωργάκης γεννήθηκε στον Αγαλιανό Αγ. Βασιλείου Ρεθύμνης το 1930. Στα 22 του χρόνια ξεκίνησε τη λύρα. Στα 18 του ενθουσιασμένος από το λυράρη Καραβίτη (θα ασχοληθούμε σε επόμενες αναρτήσεις) τον ακολούθησε στην Αθήνα όπου εργάστηκε ως οδηγός και κουβαλούσε πάγο. Μετά το στρατό κατέβηκε στις Μοίρες και εδώ γνωρίζει το Λεωνίδα Κλάδο. Με τον Κλάδο και τον Καστελλολευτέρη πηγαίνανε σε πάρα πολλά γλέντια και πανηγύρια. Μετά την συμμετοχή του στην ταινία "Ζορμπάς" άνοιξε στην Αθήνα το ομώνυμο κέντρο (1968 - 1978). Συμμετείχε σε φεστιβάλ και εκδηλώσεις κρητικών σωματείων σε όλο το κόσμο. Έχει κάνει 60 μικρούς και 15 μεγάλους δίσκους καθώς και δεκάδες κασέτες.

Ο Γιάννης Μαρκογιαννάκης γεννήθηκε στο Σπήλι Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνης το 1926. Γιος του φημισμένου λυράρη της εποχής εκείνης Γιώργη Μαρκογιαννάκη (Μαρκογιώργη). Η οικογένειά του αποτελούνταν από οκτώ αδέρφια εκ των οποίων τα πέντε είναι αγόρια και τα τρία κορίτσια. Αξίζει να αναφερθεί ότι και τα πέντε αγόρια είναι μουσικοί. Με το λαούτο ξεκίνησε να ασχολείται το 1934 σε ηλικία 8 ετών.  Έχει σημαδέψει με την απαράμιλλη τεχνική και το προσωπικό του ύφος την μουσική, ενώ σαν συνοδοιπόρος του Θανάση Σκορδαλού (θα ασχοληθούμε σε επόμενες αναρτήσεις), σημάδεψαν την εποχή τους και την παραδοσιακή μουσική του νησιού. Γύρω στο 1960 ξεκίνησε η συνεργασία του με τον Σπύρο Σηφογιωργάκη. Ο πρώτος δίσκος που έκαναν μαζί ήταν «ο Φάρος» και ακολούθησε πλούσια δισκογραφία με μεγάλες επιτυχίες. Με τον Σπύρο Σηφογιωργάκη διασκέδασαν τους Κρήτες της διασποράς σε όλο τον κόσμο (Αμερική, Καναδά, Αυστραλία Αφρική, Γερμανία, Ιταλία, Γαλλία, Βέλγιο, Κύπρο, Ισραήλ και στο Ελσίνκι Φινλανδίας).

Πληροφορίες, φωτογραφίες και το ηχητικό αρχείο ….(εδώ)

16. COLUMBIA E-5147 MME COULA (Κα ΚΟΥΛΑ) 1917

Κυριακή Γιορτζή-Αντωνοπούλου (Κυρία Κούλα) COLUMBIA E-5147  Τσάμικος Διαμάντω - Συρτός έβγα ήλιε  1917- 78rpm- 10''

«Η πρώτη γενιά μεταναστών στις Η.Π.Α ανέδειξε περί τις 35 τραγουδίστριες με κορυφαίες την κ. Κούλα και την Μαρίκα Παπαγκίκα. Η αξιόλογη αυτή γυναίκα, που ονομάστηκε «Καναρίνι της Αμερικής», η Κυριακή Γιορτζή–Αντωνοπούλου (π.1880–π.1954) υπήρξε η πρώτη διεθνώς αναγνωρισμένη ελληνίδα τραγουδίστρια που είχε ως μόνιμη κατοικία την Αμερική. Γνωστή επί το απλούστερον ως Κυρία Κούλα (που είναι το χαϊδευτικό του ονόματος Κυριακή), αυτή η μοναδική γυναίκα έγινε τόσο δημοφιλής, ώστε ανάμεσα στα 1916 (ή 1917) και το 1927, όχι μόνο τραγούδησε τουλάχιστον 199 τραγούδια, αλλά κατά τη δεκαετία αυτή υπερίσχυσε όλων των αντιπάλων της σε αριθμό πώλησης δίσκων.
Στα τέλη του 1916 (ή στις αρχές του 1917) η κ. Κούλα Αντωνοπούλου μπήκε στα στούντιο της Columbia στη Νέα Υόρκη και κατέκτησε τη δισκογραφική σκηνή. Τραγουδώντας δια μέσου ενός μεγαφώνου η κ. Κούλα γραμμοφώνησε 34 τραγούδια. Η ανέλπιστη και χωρίς προηγούμενο δημοτικότητα των δίσκων της στην αγορά, παρακίνησε όλες τις σημαντικές αμερικάνικες δισκογραφικές εταιρείες ν’ ασχοληθούν με την παραγωγή ελληνικών δίσκων. Η κ. Κούλα μακράν από του να είναι πιόνι στα χέρια των απαιτητικών υπεύθυνων των αμερικάνικων δισκογραφικών εταιρειών… υπήρξε και σπουδαία επιχειρηματίας (η πρώτη Ελληνίδα ιδιοκτήτρια εταιρείας δίσκων), αφού γύρω στο 1920 ίδρυσε την Panhellenion Phonograph Record Company στη Νέα Υόρκη, που λειτούργησε με μεγάλη επιτυχία για σχεδόν επτά χρόνια, κι άνοιξε παραρτήματα στο Σικάγο κι ίσως αλλού…..».

Πρώτης γενιάς μεταναστών και ο Παππούς μου, έφυγε από τα ορεινά της Φωκίδας (Σεβεδίκος-Δωρικό)  και μπάρκαρε από Ερατεινή για Η.Π.Α να αναζητήσει την τύχη του. Στην Αμερική και αφού πέρασε το ¨καστριγκάρι¨ δούλεψε στο σιδηρόδρομο.Όταν γύρισε πίσω, έφερε μαζί του το 101 γραμμόφωνο (βλέπε φωτογραφία- διαφημιστικό) μαζί με  πλάκες γραμμοφώνου. Έκτοτε οι πλάκες έπαιζαν στη Τσούκα, στον προφήτη Ηλία και σε άλλα μέρη του χωριού, αφού το γραμμόφωνο ήταν φορητό και ο ήχος αντιλαλούσε σε Γκιώνα, Βαρδούσια και Πίρνο. Το ηχητικό φυσικά έχει αρκετό θόρυβο (δεν έχω επέμβει εκτός, από ενίσχυση) αφού η πλάκα έγινε 104 χρονών και έχει παίξει σε πάρα πολλές εκδηλώσεις του χωριού.

Πληροφορίες, φωτογραφίες και το ηχητικό αρχείο ….(εδώ)

 

15. ΟΙ ΔΙΣΚΟΙ ΤΟΥ ROL- ΑΘΑΝΑΤΗ ΚΡΗΤΗ B 11 ΞΥΛΟΥΡΗΣ ΝΙΚΟΣ-ΑΝΤΩΝΗΣ-ΓΙΑΝΝΗΣ 1966

Ξυλούρης Νίκος (Ψαρονίκος- Ο Αρχάγγελος της Κρήτης)- Ξυλούρης Αντώνης (Ψαραντώνης)- Ξυλούρης Γιάννης (Ψαρόγιαννος) Κρήτη μου όμορφο νησί-Πεντοζάλης Ηρακλειώτικος - Τα όρη τα ψηλά βουνά-Πεντοζάλης Ρεθυμιώτικος ΟΙ ΔΙΣΚΟΙ ΤΟΥ ROL-Αθάνατη Κρήτη B 11 1966- 45rpm- 7''

Οικογενειακή υπόθεση το δισκάκι αυτό. Ξυλούρηδες, Νίκος, Γιάννης, Αντώνης, τα τρία αγόρια της οικογένειας. Τρεις από τους κυριότερους εκπρόσωπους της Κρητικής μουσικής και ξεχωριστό κεφάλαιο για την μουσική αποτελεί τόσο ο Νίκος Ξυλούρης όσο ο Ψαραντώνης και ο Γιάννης Ξυλούρης. Πληροφορίες και βιογραφικά στοιχεία θα βρείτε στο φάκελο παρακάτω. 

Δίσκος που κυκλοφόρησε πρώτα από την Κυπριακή KERAVNOPHONE μετά πήρε δικαιώματα η ΑΡΓΩ που τελικά το τύπωσε ως “ΟΙ ΔΙΣΚΟΙ ΤΟΥ ROL” όπου σημειωτέο δεν εμφανίζονται οι καλλιτέχνες όπως βλέπετε και στις φωτογραφίες παρακάτω. Αυτός είναι και ο λόγος που βρίσκεται σχετικά εύκολα ο δίσκος αυτός, γιατί σε αντίθετη περίπτωση θα είχε εξαφανιστεί από τους συλλέκτες των Ξυλούρηδων.

Στην πρώτη πλευρά του δίσκου (τραγούδια α και β) έχουμε τον Ψαρονίκο με τον Ψαρογιάννη,

ενώ στη δεύτερη (τραγούδια γ και δ) τον Ψαραντώνη με τον Ψαρογιάννη.

Πληροφορίες, φωτογραφίες και το ηχητικό αρχείο ….(εδώ).

14. MUSIC BOX MB 282 ΚΟΚΟΛΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ- ΠΕΛΕΚΑΚΗΣ ΣΠΥΡΟΣ 1962

Κοκολάκης Ιωάννης (Κοκολογιάννης)- Πελεκάκης Σπύρος MUSIC BOX MB 282 Αγιοσυλλιανός συρτός - Μεραμπελιώτικος σιγανός χορός 1962- 45rpm- 7''

Λίγες οι πληροφορίες για τον Κοκολογιάννη και τον Πελεκάκη. Ο Κοκολογιάννης κατάγεται από το Σκινιά Μεραμπέλλου Λασιθίου και έχει περάσει από αρκετές δισκογραφικές. Panivar, Music-box, Intersound, Parlophone και άλλες.

Φωτογραφίες και το ηχητικό …(εδώ)