485. ODEON GA 1152 ΜΕΝΕΜΕΝΛΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ 1926

Μενεμενλής (Μπεσλεμεδάκης- Κος Λευτέρης) Ελευθέριος ODEON GA 1152 Ω Κρητικιά μου λεμονιά (Χορός Κρητικός) - Άιντε άιντε (Χορός Κρητικός) 1926- 78rpm- 10''

 

«Ο Λευτέρης Μενεμενλής (βλέπε αναρτήσεις 252 και 389) ή Μπεσλεμεδάκης (ή Κος Λευτέρης ) όπως ήταν το πραγματικό του επώνυμο γεννήθηκε το 1874 στη Μενεμένη της Μ. Ασίας εξ ου πήρε και το παράνομά του. Ήταν τραγουδιστής, από τους πρώτους αμανετζήδες και το όργανο που έπαιζε ήταν η κιθάρα. Ήταν από τα βασικά μέλη της «Ελληνικής Εστουντιαντίνας» μαζί με τον Γιάννη Τσανάκα και τον Χρήστο το ¨Αραπάκι¨.

Φωνογράφησε στις εταιρίες Favorit, The Gramophon Company, Columbia Αγγλίας, Columbia Αμερικής, Odeon Γερμανίας, και Polydor Γερμανίας. Τραγούδησε σε όλα τα είδη τραγουδιού, δημοτικά, ελαφρά, σμυρναίικα, ρεμπέτικα και τούρκικα. Στη δισκογραφία φέρεται να έχει κάνει 122 εκτελέσεις τραγουδιών μεταξύ των οποίων και 28 αμανέδες, αρχής γενομένης από το 1909 με το μανέ «Ψεύτικος δουνιάς». Τελευταία του φωνογράφηση είναι το τραγούδι «Ο Γεροδήμος». Έχει διατελέσει πρώτος πρόεδρος του Σωματείου Μουσικών.

Ο Ελευθέριος Μενεμενλής είναι από τους τραγουδιστές της Σμύρνης που ερχόμενος στην Ελλάδα, συνεχίζει την δισκογραφική του παρουσία, ξεκινώντας μάλιστα πρώτος τις ηχογραφήσεις της γερμανικής ODEON στην Ελλάδα το 1924. Μερικοί μάλιστα από τους πρώτους αυτούς δίσκους, ηχογραφήθηκαν στο Βερολίνο γύρω στο 1925.

Στο σημερινό δίσκο γραμμοφώνου, σύμφωνα με το ¨Μίλιε μου Κρήτη απ’τα παλιά, στο βιολί ο Γιάννης Δραγάτσης ή Ογδόντας. 

Από το 1926 η αναβάθμιση της ποιότητας των ηχογραφήσεων, που γίνονται πια ηλεκτρικές, κεντρίζει το ενδιαφέρον του κοινού και αυξάνει την ποσότητα των εκδιδόμενων δίσκων 78 στροφών στην Ελλάδα. Μέσω αυτής της διαδικασίας αρκετοί από τους πρόσφυγες καθιερώθηκαν ως τραγουδιστές, μουσικοί, στιχουργοί, μαέστροι και υπεύθυνοι ρεπερτορίου σε δισκογραφικές εταιρείες. Έτσι, το σμυρναίικο, από κοσμοπολίτικο είδος τραγουδιού της ευημερούσας Σμύρνης, άνθησε στην Ελλάδα ως το τραγούδι των περιθωριοποιημένων προσφύγων. Στην αφρόκρεμα των μουσικών της Σμύρνης Ογδοντάκηδες, Ελευθέριος Μενεμενλής, Γιώργος Βιδάλης, Γιώργος Σαβαρής, Lucien, Τζών Μηλιάρης, Δημήτρης Σέμσης, Παναγιώτης Τούντας, Βαγγέλης Παπάζογλου κτλ..»

Έπρεπε να δέσουμε τις προηγούμενες αναρτήσεις με τα παραδοσιακά και το δρόμο μας δείχνει ο Κος Λευτέρης, ο οποίος έχει πλούσιο ρεπερτόριο. Στο ρεπερτόριο του και τα δύο σημερινά τραγούδια, Κρητικού ύφους με το βιολί να κεντάει παράλληλα με την φωνάρα του Μενεμενλή. Φωτογραφία του Μενεμενλή δεν υπάρχει αλλά πιθανότατα να εικονίζεται παραπάνω, εν μέσω του σωματείου. 

Το ¨Ω Κρητικιά μου λεμονιά¨ κυκλοφόρησε και από τον Τάκη Νικολάου σε δίσκο Columbia Αμερικής.

Φωτογραφίες και τα ηχητικά αρχεία …(εδώ).

 

 

LP9. I'M BURNING...I'M BURNING...REMBETIKA GEMS FROM THE GREEK UNDERGROUND - TAKE IT ACID IS LSD69008 – 2020

Ρίτα Αμπατζή- Δελιάς Ανέστης- Μπέζος Κωστής- Εσκενάζυ Ρόζα- Βαμβακάρης Μάρκος- Κάβουρας Γιώργος- Καλυβόπουλος Αντώνης- Γιοβάν Τσαούς- Μενεμενλής Ελευθέριος- Γενίτσαρης Μιχάλης- Φραντζεσκοπούλου Μαρίκα- Χατζηχρήστος Απόστολος- Περπινιάδης Στελλάκης  I'M BURNING...I'M BURNING...REMBETIKA GEMS FROM THE GREEK UNDERGROUND-TAKE IT ACID IS LSD69008– 01-Μαργαρίτα 02-Το χαρέμι στο χαμάμ 03-Τρούμπα 04-Μας κυνηγούν τον ναργυλέ 05-Η κλωστηρού 06-Δεν θαρθω πια στην Κοκκινιά 07-Παραπονούνται οι μάγκες μας 08-Μαρκοπουλιώτισσα 09-Τσιφτετέλι 10-Εγώ μάγκας φαινόμουνα 11-Με πιάνουνε ζαλάδες 12-Μελαχροινούλα 13-Το πορτοφόλι 14-Χθες το βράδυ στο τεκέ μας- 2020

 

Εξαιρετική Ιταλική συλλογή (bootleg-ιά) του 2020 με ρεμπέτικα τραγούδια ο σημερινός LP δίσκος. Πραγματικά καλύπτει μεγάλο φάσμα του ρεμπέτικου ύφους (Πειραιώτικο- Σμυρναίικο κλπ) και καλλιτεχνών (οι Ιταλοί κατάλαβαν ότι χωρίς την Πολίτισσα κάτι θα έλειπε) με μόλις 14 τραγούδια, διαμάντια (gems) όπως αναφέρει στον τίτλο στο εξώφυλλο. Φυσικά δεν λείπουν τα λάθη στις χρονολογίες αλλά αυτό είναι το λιγότερο. Ηχητικά έχουν αποθορυβοποιηθεί. Με την βοήθεια του Βασίλη Χατζηαντωνίου (greekdiscography), του rebetikosealab και του Αυγέρη Φακίρη, παρακάτω αναλύουμε τα τραγούδια.

(Κι έτσι τώρα, η Μαργαρίτα, έχει όλα τα καλά, πάτησε γερά στην πίτα κι έχει και λεφτά πολλά, μ’ένα δίφραγκο γυρίζει, πότ’ εδώ και ποτ’ εκεί, με πενήντα δράμια ρύζι την περνάει την Κυριακή.)

1937 Ρίτα Αμπατζή. Η πρώτη ηχογράφηση του Χρυσίνη στην HMV. Χασάπικο γνωστό και σαν ''Η καημενη η Μαργαρίτα''. Δίσκος AO-2352 / OGA-455.

(Αργιλέδες να φουμάρει με χασίσι τούρκικο και χανούμια να χορεύουν τσιφτετέλι γύφτικο)

1935 Δελιάς Ανέστης. Η αλλιώς ''Μεσ' της πόλης το χαμάμ Δίσκος Columbia Ελλάδος DG-6165 / CG-1308 και επανέκδοση στον Columbia Αμ. 7098-F / 19293.

(……)

1931 Μπέζος Κωστής. Σύνθεση των: Τέτος Δημητριάδης - Κώστας Μπέζος. Ηχογράφηση στις 20/5/1930 στην Αθήνα. Δίσκος Victor Αμερικής VI-58080 / CG-755.

(…και ζούλα τον φουμάρουνε όλοι οι αριστοκράτες…. και εσύ μαγκίτη μπάνιζε οι τσίλιες μηνε’ ρθούνε γιατί θα μας τον σπάσουνε τσάμπα θα τραβηχτούμε)

1935 Εσκενάζυ Ρόζα. Ηχογράφηση με δύο κιθάρες (παρά την προσφώνηση της Ρόζας, το όργανο που παίζει τη μελωδία δεν είναι μπουζούκι αλλά κιθάρα παιγμένη από τον Σπύρο Περιστέρη). Δίσκος ODEON GA-1832 / GO-2147.

(Πότε με τα κίτρινα ντυμένη σε κοιτάζω, το λυγερό σου το κορμί κάθουμαι και θαυμάζω, που μέρα νύχτα δεν βγαίνεις απ’ το νου μου, αχ μαυρομάτα μου τσαχπίνα κλωστηρού μου)

1934 Βαμβακάρης Μάρκος. Χασάπικο σε σύνθεση ,τραγούδι και μπουζούκι του Μάρκου Βαμβακάρη. Δίσκος Columbia DG-2062 και DG-2115 με κωδ. μήτρας : CG-880.

(Μη πεις το ναι, μη μ’ αρνηθείς μονάχο μη μ’ αφήσεις, τα πλούτη που σου τάζουνε να τα περιφρονήσεις)

1939 Κάβουρας Γιώργος. Δίσκος Odeon Ελλάδος / GA-7215 / GO-3318 και Decca Αμερικής / 31122 / GO-3318 (ανατύπωση). Διεύθυνση ορχήστρας από τον Περιστέρη.

(Ν' ακούσεις τον Γιοβάν Τσαούς πού παίζει το μπουζούκι και με τις όμορφες πενιές ανάβει το τσιμπούκι και χανουμάκια έμορφα θα μας τόνε πατάνε και τσίκα μαύρη έξυπνη και τσίλιες να φυλάνε)

1936 Καλυβόπουλος Αντώνης- Τσαούς Γιοβάν. Δίσκος HMV AO-2321 / OGA-375 και ανατύπωση στους RCA Victor 26-8070 και ORTHOPHONIC S-372.

(Εγώ είμαι απ’το Μαρκόπουλο δεν αγαπώ κανένα και μη γυρεύεις μάγκα μου χαδάκια από μένα)

1933 Αμπατζή Ρίτα. Δίσκος Columbia DG-361 / WG-589. Συνθέτης Σκαρβελης Κώστας.

(…..)

1927 Μενεμενλής Ελευθέριος. Δίσκος στην Polydor V-45118 / 4628 AR. Φωτογραφίες του Μενεμενλή και της ετικέτας του δίσκου δεν κατάφερα να βρω. Παραπάνω εικονίζεται η Ρόζα σε νεαρή ηλικία με μέλη ορχήστρας.

(Αντί σκολιό μου πάγαινα μες του Καραϊσκάκη, έπινα διάφορα πιοτά να μάθω μπουζουκάκι)

1937 Γενίτσαρης Μιχάλης. Πρόκειται για την πρώτη εκτέλεση. Είναι το πρώτο τραγούδι που γραμμοφώνησε ο Μιχάλης Γενίτσαρης σε ηλικία 20 ετών (γεννήθηκε στις 15/6/1917). Μπουζούκι παίζει ο ίδιος, κιθάρα ο Στέλιος Χρυσίνης και μπαγλαμά ο αδερφός του Πάνος. Προσφωνήσεις και επιφωνήματα από τον Στρ. Παγιουμτζή που ήταν παρών στην ηχογράφηση. Διεύθυνση ορχήστρας ο Παναγιώτης Τούντας. Δίσκος στην COLUMBIA Ελλ. DG-6312 / CG-1601

(Στη φυλακή του Μεντρεσέ έστησα το τσαρδί μου και στου Μπακούρου τον τεκέ θα στήσω το παχνί μου οι μάγκες θα μαζεύονται τα φίνα τα παιδάκια τα ζάρια θε να παίζουνε και τα μπαγλαμαδάκια)

1931 Μπέζος Κωστής. Αποτελεί ένα από τα 12 τραγούδια που ηχογράφησε στην Αθήνα το διάστημα 1930-1932 ο Τέτος Δημητριάδης για λογαριασμό των εταιρειών Victor και Orthophonic προκειμένου να κυκλοφορήσουν στην Αμερική. Οι ηχογραφήσεις αυτές έγιναν σε συνεργασία με τον τραγουδιστή και συνθέτη του ελαφρού τραγουδιού Κώστα Μπέζο ο οποίος για τις ανάγκες της συνεργασίας του αυτής και για το είδος των τραγουδιών που συνέθεσε και τραγούδησε (ρεμπέτικα) προσέλαβε το ψευδώνυμο Α. Κωστής. Ο Κώστας Μπέζος ουδέποτε τραγούδησε ή συνέθεσε άλλα ρεμπέτικα τραγούδια μετά τη συνεργασία του με τον Τέτο Δημητριάδη. Μάλιστα στη δεκαετία του 1930 υπήρξε αρχηγός του επιτυχημένου στο είδος του χαβανέζικου γκρουπ ΑΣΠΡΑ ΠΟΥΛΙΑ. Γεννήθηκε στο Μπολάτι της Κορινθίας το 1905 και πέθανε στην Αθήνα στις 14/1/1943 και ήταν συνθέτης, στιχουργός, τραγουδιστής, κιθαρίστας, ζωγράφος, ηθοποιός και σκιτσογράφος. Δίσκος Victor 58116 / 2W-195.

(Πες μου, μελαχρινούλα μου, γιατί καις την καρδιά μου, τι σου ‘φταιξα και μ’ άνοιξες πληγές στα σωθικά μου.)

1931 Φραντζεσκοπούλου Μαρίκα (Πολίτισσα). Πολίτικη λύρα Λάμπρος Λεονταρίδης και ούτι  Αγάπιος Τομπούλης. Δίσκος COLUMBIA DG 217 (WG-352).

(Το πορτοφόλι τι τα θες έχει μεγάλη χάρη, σε κάθε δύσκολη στιγμή σε βγάζει παλικάρι)

1940 Βαμβακάρης Μάρκος-Χατζηχρήστος Απόστολος. Επισήμως το τραγούδι ανήκει στους Περιστέρη (σύνθεση) και Πετροπουλέα (στίχοι). Στην πραγματικότητα όμως (όπως πχ και με το «Μπουζούκι μου διπλόχορδο») είναι του Μάρκου, που το έδωσε στον Περιστέρη για οικονομικούς/οικογενειακούς λόγους. Και στις δυο ετικέτες (Odeon και Parlophone αναφέρεται μόνον ο Πετροπουλέας). Δίσκος Odeon GA 7294 / GO-3556 και ανατυπωση στον Parlophone Αγγλ. DPG-30 / GO-3556.

(Πήρανε τους μπαγλαμάδες Μας πήραν όλους τους μπαγλαμάδες Θελαν να σπάσουν και τους λουλάδες Τα τσιμπούκια αν πειραχτούνε Τα τσιμπουκάκια αν πειραχτούνε Το αίμα αμέσως θα σας το πιούμε)

1934 Περπινιάδης Στελλάκης. Πρώτη εμφάνιση του Χρυσίνη στη δισκογραφία, αν και το ύφος του τραγουδιού παραπέμπει σε Βαγγέλη Παπάζογλου (μάλλον το χάρισε ο Βαγγέλης στον Χρυσίνη). Ορχήστρα με κανονάκι (Μαν. Μαργαρώνης), κιθάρα (Στ. Χρυσίνης) και ένα τρίτο όργανο (ίσως είναι μπάντζο). [εναλλακτική ορθογραφία: χθες το βράδυ στον τεκέ μας] Δίσκος Columbia DG-2124 / CG-935.

Φωτογραφίες και τα ηχητικά αρχεία …(εδώ).

 

 

484. HIS MASTER'S VOICE AO 242 ΝΤΑΛΓΚΑΣ ΑΝΤΩΝΗΣ 1928

Διαμαντίδης (Χατζηδιαμαντίδης-Νταλγκάς) Αντώνης)- Δραγάτσης Γιάννης (Ογδοντάκης- Ογδόντας) HIS MASTER'S VOICE AO 242 Ομολογίες - Μάτια μου  1928- 78rpm- 10'' 

«Ο Αντώνης Διαμαντίδης ή Χατζηδιαμαντίδης (βλέπε και ανάρτηση 363), γνωστότερος με το ψευδώνυμό του "Νταλγκάς" ανήκει στη γενιά των μουσικών, που εγκαταστάθηκαν στην απελευθερωμένη Ελλάδα, μετά τη μεγάλη καταστροφή του 1922. Κατά κύριο λόγο υπήρξε τραγουδιστής, αλλά η δισκογραφία του, αποδεικνύει πόσο σπουδαίος συνθέτης και στιχουργός ήταν.
Γεννήθηκε το 1892 στο προάστιο Αρναούκιοί της Πόλης και ήταν το τρίτο παιδί ευκατάστατης Ελληνικής οικογένειας , μετά από δύο αδελφές την Αικατερίνη και την Ελένη. Στα νεανικά του χρόνια, παράλληλα με τα μαθήματά του στο σχολείο, δούλευε, βοηθώντας τον πατέρα του που ήταν εμποροράφτης. Έτσι έμαθε την "τέχνη του γελεκά" που όμως έμελλε να μη χρησιμοποιήσει ποτέ για επιβίωση. Κι αυτό γιατί από παιδί γύριζε στα εξοχικά κέντρα της Πόλης ακούγοντας και θαυμάζοντας τους μεγάλους Έλληνες και Τούρκους τραγουδιστές και μουσικούς των αρχών του αιώνα.

Άρχισε την επαγγελματική του καριέρα, από την μικρή ηλικία των 18 περίπου ετών. Γρήγορα έμαθε ούτι και κιθάρα και η φήμη του, σαν τραγουδιστής, εξαπλώθηκε στους τότε γνωστούς χώρους όχι μόνο των Ελλήνων, αλλά και των Τούρκων μερακλήδων που αναζητούσαν τον εξαίρετο αυτόν νεαρό τραγουδιστή.
Όλα αυτά τα χρόνια εκτός από την Κωνσταντινούπολη, περιόδευσε και τραγούδησε στη Σμύρνη στις πόλεις των παραλίων της Μικράς Ασίας και πιθανόν να ήρθε και στην Ελλάδα.
Το 1919 παντρεύτηκε στην Κωνσταντινούπολη την Αργυρώ Νικολάου και απέκτησαν μια κόρη την Άννα. Η παρουσία του σε πλοίο της γραμμής Ελλάδα Αμερική τα χρόνια εκείνα, ίσως να ήταν και η πρώτη, με Έλληνες μουσικούς και τραγουδιστές, κάτι που έγινε συνήθεια τα επόμενα χρόνια, με διάφορες ορχήστρες. Τα γεγονότα του 1922 Μ.Ασία και καταστροφή της Σμύρνης βρίσκουν τον Αντώνη Νταλγκά να τραγουδά στο υπερωκεάνιο "Μέγας Αλέξανδρος". Γράφει στην οικογένειά του στην Πόλη να φύγουν και συναντώνται το 1922 στην Ελλάδα.

Με την εγκατάστασή του, πρώτα στον Πειραιά, και μετά στην Αθήνα έρχεται σε επαφή με τους μουσικούς στο γνωστό στέκι της οδού Αθηνάς "Το καφενείον η Μικρά Ασία" και με διάφορα σχήματα αρχίζει να τραγουδά στα γνωστά κέντρα της εποχής.
Τα χρόνια αυτά συνεργάζεται στο πάλκο με όλα τα μεγάλα ονόματα της εποχής, όπως τον Δημήτρη Σέμση, τον Κώστα Τζόβενο, τον Σπύρο Περιστέρη, τον Κώστα Καρίπη , τον Μήτσο Αραπάκη , και πολλούς άλλους.
Η δισκογραφική του παρουσία αρχίζει αμέσως με την εγκατάσταση του παραρτήματος της Αγγλικής His Master's Voice στην Ελλάδα το 1925, με την οποία υπογράφει και το πρώτο συμβόλαιό του. Με το σήμα της εταιρείας αυτής θα τραγουδήσει ανάμεσα στο 1925 και 1932.

Στη συνέχεια συνεργάστηκε με όλες τις εταιρείες ηχογραφώντας άγνωστο αριθμό τραγουδιών.
Η δισκογραφία του Αντώνη Νταλγκά συμπληρώνεται ανάμεσα στο 1930-33 με τις εκδόσεις των Ελληνικών πλέον εταιρειών.

Συνολικά η δισκογραφική δουλειά του Αντώνη Νταλγκά ξεπερνά τα 450 τραγούδια εκ των οποίων 60 περίπου είναι δικές του δημιουργίες. Περιλαμβάνονται ακόμη 35 δημοτικα. Από τη συνεργασία του με τους συνθέτες της εποχής έχει τραγουδήσει 30 τραγούδια του Παναγιώτη Τούντα, 15 του Γιάννη Δραγάτση , 10 του Κώστα Σκαρβέλη και 70 τραγούδια συναδέλφων του συνθετών.
Εκτός απ' τον ίδιο, τα δικά του τραγούδια ερμήνευσαν οι γνωστοί συνεργάτες του τραγουδιστές του μεσοπολέμου, Γρηγόρης Ασίκης, Γιώργος Βιδάλης, Ρόζα Εσκενάζυ, Ζαχαρίας Κασιμάτης και το 1939-40 οι Νίκος Γούναρης, Χρυσούλα Στίνη, Ρίτα Αμπατζή, Στελλάκης Περπινιάδης.
Ο Αντώνης Νταλγκάς από το 1933 και μετά κάνει μια περίεργη στροφή, απομακρύνεται απ΄τη δισκογραφία και επιστρέφει από κει που ξεκίνησε μικρός, δηλαδή τα ελαφρά τραγούδια όπως προσαρμόστηκαν στις αρχές της δεκαετίας του '30. Ο κύριος χώρος έκφρασής του εκείνα τα χρόνια, γίνεται η αριστοκρατική "ταβέρνα του Γιούλη" στο Κουκάκι.

Ίσως οι πολύ μεγάλες αμοιβές να ήτανε η αιτία που παρέμεινε εκεί αρκετά χρόνια, παίζοντας και τραγουδώντας .Ο Αντώνης Νταλγκάς, μετά την κατάληψη της χώρας από τα γερμανικά στρατεύματα, τον Απρίλιο του 1941, θα αποχωρήσει από τη δουλειά θα πέσει σε μελαγχολία και δεν θα ξανακουστεί ποτέ πια η μεγάλη αυτή φωνή. Πικραμένος και απογοητευμένος πέθανε αρχές του 1945.»

Δύο από τα γνωστότερα τραγούδια του Νταλγκά στη σημερινή πλάκα γραμμοφώνου.

Το Μάιο του 1927 το Υπουργείο Γεωργίας δημιούργησε ένα πλάνο καταβολής αποζημιώσεων των προσφύγων της Μικρασιατικής καταστροφής του '22 , σύμφωνα με το οποίο, «θα μπορούσαν να πληρωθούν σε Ομολογίες που θα εκδίδονταν με την εγγύηση της ανταλλάξιμης Μουσουλμανικής περιουσίας».

Πήραν, πάνω κάτω, μόλις ένα 25% της υπολογισθείσας αποζημιώσεως της περιουσίας τους, σαν προκαταβολή και αυτό ήταν όλο. Παραδοσιακό τραγούδι των προσφύγων από την Μικρά Ασία με αφορμή τον παραπάνω εμπαιγμό τους από το Ελληνικό κράτος. Διάσημο τραγούδι οι ¨Ομολογίες¨ με πολλές ηχογραφήσεις και με προσθαφαιρέσεις δίστιχων. Οι στίχοι πραγματικά αξιοπρόσεχτοι.

Στη δεύτερη πλευρά το ¨Μάτια μου¨. Το πρωτότυπο είναι το "Quadduka al mayyas", από το μαρτυρικό Χαλέπι (Aleppo) της Συρίας. Με τον ίδιο σκοπό υπάρχει ο "Χαλεπιανός Μανές" της Κρήτης. Η δε τουρκική εκδοχή αυτού του τραγουδιού λέγεται "Ada sahillerinde".  Ακούστε τη φωνή του Νταλγκά που με τους παρακάτω στίχους (φτωχούς σε λέξεις) το απογειώνει. Τελειώνει με το ¨Αν πας σα ξένα¨ όπως πολλά τραγούδια της τότε εποχής.

Μάτια μου, μάτια, μάτια μου, τωνε ματιών μου μάτια,

τα μάτια μου δεν είδανε σαν τα δικά σου μάτια.
Αυτά τα μάτια τα γλυκά, τους μάγους θα ρωτήσω,

αχ, αν μ’ αγαπούν ειλικρινά, να μην τα λησμονήσω.
Μάτια μου, μάτια, μάτια μου, τωνε ματιών μου μάτια,

τα μάτια που σε λάτρευαν τα έκανες κομμάτια.
Αν πας στα ξένα, πάρε και μένα,

αχ, πάρε και μένα για συντροφιά.

Περισσότερα βιογραφικά στοιχεία για τον Νταλγκά θα βρείτε στην πτυχιακή εργασία μέσα στο φάκελο και στην ανάρτηση 363. Στις ετικέτες αναγράφετε λαϊκή ορχήστρα με τενόρο. Από τις προσφωνήσεις στο βιολί ο Γιάννης Δραγάτσης (Ογδόντας- περισσότερα σε παλαιότερες αναρτήσεις).

Φωτογραφίες και το ηχητικό αρχείο …(εδώ).

 

 

483. RCA 47g 2135 ΔΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ- ΖΕΡΒΑΣ ΤΑΣΟΣ 1961

Δερμιτζάκης Ιωάννης (Δερμιτζογιάννης)- Ζέρβας Τάσος RCA 47g 2135 Ο αποχαιρετισμός (Κοντυλιές με βιολί) - Χίλιες πληγές στο στήθος μου (Κοντυλιές με λύρα) 1961- 45rpm- 7''

 

«Ο Δερμιτζογιάννης γεννήθηκε το 1907 στη Μαρωνιά Σητείας. Στα γυμνασιακά χρόνια μαθαίνει μαντολίνο και θιαμπόλι και στη συνέχεια μετοικεί στο Μεγάλο Κάστρο όπου εργάζεται ως εμποροϋπάλληλος, ενώ ταυτόχρονα μαθαίνει βιολί. Στη συνέχεια υπηρετεί στο στρατό ως λοχίας πυροβολικού στη Σούδα Χανίων και την επόμενη τετραετία κατατάσσεται στην Αστυνομία Πόλεων. Αυτή την περίοδο συλλαμβάνει τον λήσταρχο Καραθανάση, ο οποίος είχε πραγματοποιήσει τη δολοφονική απόπειρα κατά του Εθνάρχη Ελευθερίου Βενιζέλου. Ο επόμενος σταθμός της ζωής του και τελικός προορισμός είναι η Σητεία, όπου εγκαθίσταται μόνιμα και τελειοποιεί τις μουσικές του δεξιότητες στο βιολί, τη λύρα και την κιθάρα, ενώ ταυτόχρονα μαθαίνει σκοπούς και χορούς από όλη την Ελλάδα. 

Η καλλιτεχνική ακμή του Δερμιτζογιάννη είναι η τριαντακονταετία 1950-1980.

Αυτό το χρονικό διάστημα ο Στειακός δημιουργός εκδίδει τέσσερα βιβλία με μαντινάδες και περίπου 150 δίσκους με σκοπούς απ’ όλη την Ελλάδα. Πιο συγκεκριμένα, το πρώτο βιβλίο «Κρητικές Μαντινάδες» με 800 μαντινάδες εκδίδεται το 1953, το δεύτερο με 1.600 στίχους το 1963, το τρίτο με 4.000 μαντινάδες το 1968 και το τελευταίο «Φιλοσοφία της ζωής» το 1979. Στη δισκογραφία πρωτοεμφανίζεται το 1953 με δυο δίσκους 78 στροφών και 4 τραγούδια, ενώ συνολικά συνθέτει πάνω από 20.000 μαντινάδες. Αξιοσημείωτο γεγονός στα πρώτα δισκογραφικά βήματα η συνεργασία με τον αρχιμουσικό του Δήμου Σητείας και συντοπίτη Ιωάννη Δεληβασίλη, ο οποίος εναρμόνισε στο πεντάγραμμο τις μουσικές νότες των πρώτων δίσκων. Από τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι ο Δερμιτζογιάννης διαπρέπει τόσο ως μουσικός όσο και ως ποιητής, καθώς οι συνθέσεις, οι μαντινάδες και τα καθαρογλωσσίδια τυγχάνουν επαίνων από μεγάλες λόγιες μορφές της εποχής του, πολιτικά πρόσωπα και πολλούς επώνυμους μερακλήδες.

Χαρακτηριστικά αναφέρουμε τον καθηγητή Πανεπιστημίου Αθηνών Ευάγγελο Σκουβαρά, τον Μενέλαο Παρλαμά διευθυντή του Λυκείου Κοραής στο Ηράκλειο, τον Εθνάρχη Μακάριο, κ.ά. Αξιοπρόσεκτες είναι οι επαινετικές εκφράσεις του καθηγητή Ευάγγελου Σκουβαρά για τον Δερμιτζογιάννη: «γνήσιος ποιητάρης», «ο Δερμιτζάκης δεν είναι ανάγνωσμα είναι ακρόαμα», καθώς και «…οι λυγμολαλιές της λύρας του, τα γερακοκούδουνα του δοξαριού του, οι κοντυλιές του, αλλού συρτές και αλλού πηδηχτές, η αφκιασίδωτη φωνή του…». Το ίδιο συγκινητικός είναι και ο έπαινος του Μενέλαου Παρλαμά, ο οποίος αναφέρει: «Πιστεύω πως ο αληθινός ποιητής δεν εκδηλώνεται μονάχα με στίχους, εκδηλώνεται με ολόκληρη τη ζωή του. Εσείς σε όλες τις εκδηλώσεις είστε ποιητής».

Υπάρχει, όμως, και μια άλλη πλευρά της μουσικής προσωπικότητας του Δερμιτζογιάννη, η κανταδόρικη. Στην αυτοβιογραφία αναφέρει τις καντάδες που έκανε στο Μεγάλο Κάστρο στα νιάτα του, ενώ είναι γνωστό ότι τις δεκαετίες 1960 και 1970 ερχόταν τακτικά σε φιλικά σπίτια στο Ηράκλειο όπου έπαιζε βιολί ή/και λύρα με Καστρινούς φίλους του. Ο πιο γνωστός ήταν ο γνωστός έμπορος μουσικός οργάνων Μιχάλης Σφακιανάκης, ένα από τα τελευταία λόγια βιολιά του Μεγάλου Κάστρου, με τον οποίο έπαιζαν μαζί κοντυλιές Καλογερίδη (Α. Αλιγιζάκη, Η Μουσική Οδύσσεια του Βιολιού στο Μεγάλο Κάστρο, σ. 47).

Η ποίηση του Δερμιτζογιάννη είναι, επίσης, ένα μεγάλο και ανεξάντλητο κεφάλαιο. Οι μαντινάδες αφορούν ποικίλες θεματικές, όπως την ιστορία, την πολιτική, τη λαογραφία, τον έρωτα, τη σάτιρα και τη διδαχή. Δηλαδή, η τέχνη του σφυρηλατεί ένα ιδεώδες χωροχρονικό αποτύπωμα, το οποίο απλώνεται από την Κρήτη στην Ελλάδα και από το παρελθόν, στο παρόν και το μέλλον….

Ο Δερμιτζογιάννης έφυγε από την ζωή στις 17 Μαΐου του 1984».

Το δεύτερο δισκάκι του Δερμιτζογιάννη η σημερινή ανάρτηση. Εξαιρετικός στο παίξιμο τόσο του βιολιού όσο και της λύρας. Φυσικά και οι μαντινάδες του. Χαρακτηριστικό των τραγουδιών του Δερμιτζογιάννη είναι πόσο ευχάριστα ακούγονται.

Φωτογραφίες και το ηχητικό αρχείο …(εδώ).

 

482. LIBERTY 32 ΠΙΠΕΡΑΚΗΣ ΧΑΡΙΛΑΟΣ 1952

Πιπεράκης (Παπαδάκης) Χαρίλαος (Θεός της μουσικής- Μεγάλος Διάβολος- Παγκανίνι της λύρας) LIBERTY 32 Χαλεπιανό - Πεντοζάλη 1952- 78rpm- 10''

«Ο Χαρίλαος Πιπεράκης (βλέπε και ανάρτηση 188) πιο γνωστός ως Χαρίλαος Κρητικός, γεννήθηκε το 1894 (ή 1895) και μεγάλωσε στην Αποκορωνιώτικη ύπαιθρο ! Από τον θείο του μάθαινε λύρα και εξασκούνταν στον καφενέ του πατέρα του Γιάννη Πιπεράκη . Σύντομα ο Χαρίλαος έγινε εκπληκτικός λυράρης . Στην ηλικία των 14 ετών θεωρούνταν ένας εξαίρετος λυράρης . Όμως, το κοινωνικοοικονομικό πρόβλημα στις αρχές του 20 αιώνα οδήγησε και τον νεαρό Πιπεράκη μετανάστη στις ΗΠΑ . Μετανάστη στη χώρα που είχε βιομηχανία πρώτες ύλες αλλά είχε έλλειψη εργατικών χεριών.

Οι μετανάστες φορτωμένοι στη τρίτη θέση των πλοίων ύστερα από 40 μέρες έφταναν στην Νέα Υόρκη. Εκεί όλοι περνούσαν από έλεγχο υγειονομικό για να εισέλθουν ελεύθερα στην Αμερική. Δεν ήταν λίγοι οι πνιγμοί στο λιμάνι εξαιτίας αυτών των ελέγχων. Κάποιοι από τους μετανάστες όταν δεν περνούσαν τον έλεγχο για διάφορες αιτίες ,έπεφταν στη θάλασσα για να γλυτώσουν την επιστροφή. Αλλά πολλοί από αυτούς τους δυστυχείς, πέθαιναν γιατί δεν ήξεραν μπάνιο! Το μεταναστευτικό ρεύμα λοιπόν ακολουθεί και ο Χαρίλαος μόλις 16 ετών! Οι πλειοψηφία των Ελλήνων εργάστηκαν στους σιδηροδρόμους που τότε έφτιαχναν οι Αμερικάνοι. Στην Αμερική ο Χαρίλαος συναντά ένα μωσαϊκό πολιτισμών . Ήταν από τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα τόπος διαμονής εκατομμυρίων μεταναστών . Εκεί από τις πρώτες ημέρες ο Χαρίλαος με τη λύρα του, ξυπνά μνήμες στους συμπατριώτες του Κρητικούς. Ο Πιπεράκης άρχισε πέρα από τους Κρητικούς σκοπούς, να εμπλουτίσει το ρεπερτόριο του με τραγούδια από διάφορες περιοχές του ελληνισμού και από περιοχές από μεσογειακές χώρες.

Λέγεται ότι με την ίδια άνεση και τελειότητα που έπαιζε κρητικά απέδιδε  και σφουγγαράδικα ή ταξίμια της ανατολής ή της Αφρικής ή τους γρήγορους ρυθμούς της βαλκανικής, αλλά και ρεμπέτικα και ελαφρά τραγούδια της εποχής ακόμη και τραγούδια των σαλονιών. Έτσι, ο Πιπεράκης ξεσήκωνε όλους τους Έλληνες  αλλά και μετανάστες προερχόμενους από διάφορα γεωγραφικά διαμερίσματα. Ο Χαρίλαος εμφανίζεται στη δισκογραφία της Αμερικής το 1919 ηχογραφώντας δύο συρτούς . Το συρτό Κισσαμίτικο και το συρτό Κρητικό .

Θα εμφανιστεί στη δισκογραφία και ως συνθέτης αλλά και ως παραγωγός. Λίγο αργότερα θα ιδρύσει τη δική του εταιρεία «Φάρος». Στη δισκογραφία εμφανίζεται πότε ως Χαρίλαος, ποτέ ως Χαρίλαος Κρητικός και πότε ως Χαρίλαος Παπαδάκης.  Οι δίσκοι του έφταναν μέχρι την Κρήτη όπου επηρέαζαν την ντόπια μουσική, αφού μιλάμε για μια περίοδο που η δισκογραφία της Κρητικής μουσικής δεν είχε ξεκινήσει στην Κρήτη.

Έτσι ο Χαρίλαος με τους δίσκους του θα αποτελέσει για τους ντόπιους μουσικούς αντικείμενο μίμησης, επηρεάζοντας το ύφος της  Κρητικής μουσικής μέχρι σήμερα σε μεγάλο βαθμό. Ο Χαρίλαος δουλεύει στα καφέ αμάν της Αμερικής που εκεί σύχναζαν άνθρωποι από όλα τα μέρη του κόσμου και από όλες τις κοινωνικές συσσωματώσεις και τάξεις . Όπως εργάτες, χαρτοπαίκτες Νταβατζηδες και άλλοι .Στα καφέ αμάν έπαιζε διάφορα τραγούδια και ρυθμούς ανάλογα με τις ανάγκες .

Οι δημοφιλέστεροι ρυθμοί του ήταν το ζεϊμπέκικο και το χασάπικο για τους άνδρες. Ενώ για τις γυναίκες έπαιζε μέσα στα καφέ αμάν χορούς αντικριστούς όπως είναι  οι καρσιλαμάδες. Έπαιζε βέβαια και διάφορα τσιφτετέλια για τις γυναίκες θαμώνες των καφέ αμάν. Βασικές παραγγελίας στα καφέ αμάν ήταν και οργανικά κομμάτια αλλά και οι αμανέδες.

Μέσα σε αυτούς τους χώρους γνωρίστηκε με όλους τους σπουδαίους τραγουδιστές και μουσικούς, όπως την Μαρία Παπαγκίκα την δημοφιλέστερη τραγουδίστρια της εποχής η οποία ήταν ιδιοκτήτρια του καφέ αμάν της Ν Υόρκης με τίτλο το «Παυσίλυπον».  Γνωρίστηκε με την θρυλική Κούλα  Αντωνοπούλου ή όπως ήταν γνωστή κυρία Κούλα Βλάχου . Με την αξεπέραστη -εβραϊκής καταγωγής ρωμανιώτισσα -Αμαλία Μάτσα ή Αμαλία Βάκκα ή Μπάκα .  Με τον Μικρασιάτη  Αχιλλέα Πούλo τραγουδιστή και μουσικό . Ο Πούλος ούτι ήταν και δεινός τραγουδιστής δημοτικών. Γνώρισε τον Τέτο Δημητριάδη κιθαρίστας-τραγουδιστής- δημοσιογραφος -ηθοποιός και συνθέτης. Δούλεψε με τον Επαμεινώνδα Ασημακόπουλο και τον τρανό Γιώργο Κατσαρό . Όλοι οι μουσικοί και τραγουδιστές εκτός από τα καφέ αμάν, δούλευαν κυρίως στα πολλά διάσπαρτα ελληνικά καφενεία που ήταν χώροι συνάντησης των Ελλήνων και όχι μόνον μεταναστών.

Εκτός από τα καφέ αμάν και τα καφενεία ο Χαρίλαος έπαιξε σε διάφορες πόλεις στην Αμερική. Διοργανωτής αυτών των συναυλιών ήταν ο φίλος του Γιώργος Κατσαρός ή Γιώργος Θεολογίτης (από την Ανάφη) όπως ήταν το πραγματικό του όνομα. Το Κατσαρός ήταν το παρατσούκλι του το οποίο το πήρε από τα κατσαρά του τα μαλλιά. Τις συναυλίες τις διοργάνωνε ο Κατσαρός τη  δεκαετία του 20 και του 30.

Ο Χαρίλαος είχε ένα συγκρότημα που αποτελείτο από δύο τραγουδίστριες, δύο χορεύτριες, ένα κανονάκι ,ένα ούτι και ένα κρουστό ,έκλεβε και τις πιο δύσκολες καρδιές . Ο Πιπεράκης είχε αγάπη στην ανατολίτικη μουσική  την οποία ήξερε έως τα  κατάβαθα της. Συχνά η ορχήστρα του περιλάμβανε και άλλα όργανα όπως κλαρίνο, βιολί, φύσα

(ακορντεόν) κιθάρα . Με όλα αυτά τα όργανα ο Πιπεράκης έπαιζε άπειρους ρυθμούς κ τραγούδια. Ήξερε να αποδίδει το ηχόχρωμα των περιοχών αφού γνώριζε τις μουσικές διαφορές από τόπο σε τόπο . Ο Χαρίλαος γνώρισε και έπαιξε με μουσικούς από την οθωμανική αυτοκρατορία. Όπως Τούρκους, Αρμένιους, Άραβες. Βασικός συνεργάτης του ήταν ο Μάρκος Μέλκόν. Ο Μελκόν παίζει σε όλες σχεδόν τις ηχογραφήσεις του με το ούτι του .Από τα τέλη της 10ετιας του 20 έως τη δεκαετία του 50 συνεργάστηκαν ο Μελκόν και ο Πιπεράκης. Έπαιξαν και ηχογράφησαν την ίδια εποχή με τον Πιπεράκη και άλλοι Κρήτες μετανάστες μουσικοί.

Αυτό όμως που ξεχώρισε τον Πιπεράκη ήταν ότι ξεπέρασε τους ήχους της Κρητικής μουσικής και έπαιξε μελωδίες, τραγούδια και οργανικά απ’όλα τα σημεία του πλανήτη . Οι δίσκοι του απευθύνονταν σε ελληνικό και ξένο κοινό γιατί συγκινούσε όλες τις καρδιές. Στην Αμερική τον αποκάλεσαν Παγκανίνι της λύρας, άλλοι μαύρο διάβολο και άλλοι ως θεό της μουσικής. Έκανε γνωστή σόλο τον κόσμο την κρητική μουσική . Τον Δεκέμβριο του 78 μετά από 70 χρόνια μουσικής παρουσίας έφυγε στον Σαν Φρανσίσκο 85 ετών.» 

Ο σημερινός δίσκος κυκλοφόρησε το 1952, ωστόσο σημαντική πηγή (rebetiko.sealabs.net) δίνει χρονιά ηχογράφησης το 1938. Πρώτα ¨Το Χαλεπιανό Συρτό¨ κυκλοφόρησε στην Orthophonic  (S-732) το 1937 με ίδιους στίχους αλλά ακούγονται διαφορετικά τα όργανα και η φωνή. Δύσκολο να γίνει διασταύρωση. Στη Liberty ηχογραφεί πάλι με όργανα της «καφέ αμάν» ορχήστρας, μετά το 1952 και μόνο «κρητικές» μελωδίες. Στη σημερινή ηχογράφηση συναντάμε τον τύπο ορχήστρας λύρα-ούτι-τουμπελέκι με άγνωστους τους οργανοπαίχτες. Εξαιρετικοί οι στίχοι τόσο στο ¨Χαλεπιανό¨ όσο και στον ¨Πεντοζάλη¨.

Φωτογραφίες και το ηχητικό αρχείο …(εδώ).