329. ASTRON AS-371 ΠΑΣΠΑΡΑΚΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ- ΣΑΛΟΥΣΤΡΟΣ ΝΕΟΚΛΗΣ 1971

Πασπαράκης Εμμανουήλ (Στραβός)- Σαλούστρος Νεοκλής ASTRON AS-371 Να ζήσουνε οι Κρητικοί (Συρτός) - Μαλεβιζιώτικος χορός 1971- 45rpm- 7''

 

Ο Μανώλης Πασπαράκης γεννήθηκε στ' Ανώγεια Μυλοποτάμου το 1911. Μέλος πολυμελής οικογένειας, με 8 Αδέλφια. 7 Αγόρια, 1 θυγατέρα. Ο Μανώλης είχε την ατυχία να προσβληθεί από μία λοιμώδη νόσο, την οστρακιά, που δυστυχώς τον οδήγησε σε ηλικία 2 ετών στην τύφλωση.

Ο πατέρας του Γιάννης Πασπαράκης ή Λυραρογιάννης ήταν τσαγκάρης στο επάγγελμα. Άνθρωπος της παρέας. Πρωτοχορευτής. Ξεχωριστός μερακλής. Αγκάλιασε από την αρχή με ξεχωριστή ζεστασιά τον μικρό Μανώλη και ήταν συνεχώς δίπλα του. Απεριόριστη η φροντίδα. Συνεχής η μέριμνα. Αργότερα, όταν ο Μανώλης ήταν περίπου 10 χρονών, ο πατέρας του τού έφτιαξε μία λύρα, προφανώς για να του δώσει χαρά, μα ίσως και για να αξιοποιηθεί το διαφαινόμενο ταλέντο.

Τότε άρχισε ο μικρός Μανώλης για πρώτη φορά να ψάχνει. Να ερευνά. Να προσπαθεί με την αφή των χεριών να συγκροτήσει μέσα στο μυαλό του τη μορφή του οργάνου. Ήταν το απαραίτητο πρώτο βήμα. Έπρεπε να προσδιορίσει τη μορφή. Το σχήμα. Για να μπορέσει μετά απ΄ αυτό να προχωρήσει στην προσπάθεια να μάθει τα μυστικά του παιξίματος. Για να καταφέρει έτσι να πει αυτό που ένιωθε βαθιά μέσα του. Να εκφράσει με τη λύρα του τα συναισθήματά του.

Στη δύσκολη αυτή προσπάθεια τον βοήθησε ένας καλός χωριανός, μα και ξεχωριστός λυράρης στην εποχή του ο Αντώνης Σκουλάς ή Καραμουζαντώνης. Η εξέλιξη γρήγορη και θεαματική. Στα 15 του χρόνια έπαιζε ήδη σε εκδηλώσεις (γάμους, βαφτίσεις, παρέες). Στα 20 του, ήταν πλέον ένας φτασμένος ολοκληρωμένος στην εποχή του λυράρης.

Ο άνθρωπος αυτός έμεινε τυφλός σχεδόν στο ξεκίνημα της ζωής του. Επίσης ήρθε στη ζωή μια εποχή ιδιαίτερα δύσκολη, αφού γεννήθηκε αρχές του 20ου αιώνα και η Κρήτη αγωνιζότανε ακόμη να βρει το δρόμο της. Να ζήσει ελεύθερη μετά από αιώνες σκλαβιάς.

Σ΄ αυτή τη δύσκολη εποχή ήρθε στη ζωή ο Μανώλης Πασπαράκης και είχε την ατυχία στο ξεκίνημα αυτής της ζωής να τον βρει η τεράστια αναπηρία της τύφλωσης. Όμως αυτός ο άνθρωπος είχε τη δύναμη να προσπαθήσει. Να παλέψει, να αγωνισθεί και τα κατάφερε.

Και κατάφερε, όχι μόνο να επιβιώσει απλά, όχι μόνο να μη γίνει βάρος στην κοινωνία που έζησε, αλλά μπόρεσε να σταθεί με αξιοπρέπεια. Με πλήρη οικονομική και κοινωνική ανεξαρτησία και να δημιουργήσει μία οικογένεια πρότυπο. Το περισσότερο δε απ΄ όλα, κατάφερε να ξεχωρίσει σαν καλλιτέχνης και να δώσει ζωντανά το στίγμα του στη μουσική παράδοση αυτού του τόπου.

Πρέπει επίσης να σημειωθεί, ότι για να μπορέσει ένα παιδί, που από νήπιο είχε την μεγάλη ατυχία να μείνει τυφλό, να ενταχθεί σωστά σαν άνθρωπος στην κοινωνία και ιδιαίτερα να εξελιχθεί σαν καλλιτέχνης, έπρεπε να υπάρχουν ορισμένες προϋποθέσεις.

Προϋποθέσεις που θα βοηθούσαν αυτό το παιδί να ξεπεράσει τα δυσάρεστα συναισθήματα έντασης, άγχους και απογοήτευσης, τα οποία οδηγούν άτομα με σοβαρή αναπηρία και ιδιαίτερα τύφλωση, σε εγκατάλειψη του εαυτού τους και απομόνωση.

Έτσι εκτός από το έμφυτο μεράκι, το χάρισμα και τη μεγάλη δύναμη της ψυχής, που πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι είχε αυτό το παιδί, δύο ήταν οι σημαντικοί παράγοντες που βοήθησαν να ξεπεράσει τα προβλήματα της μεγάλης αναπηρίας, να ενταχθεί ισότιμα στην κοινωνία και να καταφέρει να ξεχωρίσει.

Ο πρώτος: Το σωστό οικογενειακό περιβάλλον, που με το περίσσευμα αγάπης, δημιούργησε στο παιδί αυτό αισθήματα σιγουριάς, ισοτιμίας και αυτοπεποίθησης. Στοιχεία απαραίτητα για να σταθεί στα πόδια του.

Ο δεύτερος παράγων εξίσου σημαντικός, το περιβάλλον του χωριού.

Τα Ανώγεια είναι ένας τόπος που διαθέτει μια όμορφη κοινωνία με ανεπτυγμένο φιλότιμο. Με σεβασμό και αγάπη για το χωριανό. Ένας τόπος με σημαντική προσφορά στις κρητικές παραδόσεις και μεγάλη αγάπη για την κρητική μουσική. Ένα ξεχωριστό μερακλοχώρι.

Η ζεστασιά λοιπόν της οικογένειας και το ξεχωριστό παραδοσιακό περιβάλλον του χωριού, θέριεψαν την έμφυτη δύναμη της ψυχής και βοήθησαν τον Μανώλη Πασπαράκη να ξεπεράσει το τεράστιο πρόβλημα της τύφλωσης και να εξελιχθεί σε ένα σημαντικό καλλιτέχνη της κρητικής λύρας.

Το 1951 παντρεύτηκε με την Ελένη Σαμόλη. Μια πανέμορφη κοπελιά 18 χρόνων. Δημιούργησαν μια πρότυπη οικογένεια με πέντε παιδιά. Τρία αγόρια. Τον Γιάννη, τον Γιώργη και τον Στέφανο και δυο θυγατέρες την Αλεξάνδρα και την Νικολία. Δυστυχώς είχε την ατυχία να ζήσει την πίκρα του πρόωρου χαμού του γιού του Γιώργη. Ο Μανώλης Πασπαράκης κατάφερε με τη λύρα να ζήσει αξιοπρεπώς την οικογένειά του και να μεγαλώσει τα παιδιά του χωρίς να τους λείψει τίποτα.

Η δισκογραφία του Μανώλη Πασπαράκη, δυστυχώς είναι πολύ μικρή, για πολλούς και διάφορους λόγους. Ο βασικότερος όμως ήταν η δύσκολη μετακίνηση προς την Αθηνά για ηχογράφηση λόγω της αναπηρίας του. Στο τέλος της δεκαετίας του 60, έγινε μια προσπάθεια για την ηχογράφηση ενός δίσκου 45 στροφών χωρίς όμως επιτυχία. Χάρη όμως στην μέριμνα του Γιώργη Σμπώκου, διασώθηκαν κάποιες ζωντανές ηχογραφήσεις.

Ο Μανώλης Πασπαράκης, παρά την μεγάλη ηλικία του συνέχισε να παίζει σε παρέες και γάμους του χωριού του, μέχρι και το τέλος της δεκαετίας του 70. Πρέπει να σημειώσουμε τις μοναδικές και αθάνατες σειρές «κοντυλιές του Στραβού» που έχουν μείνει κλασσικές στην ιστορία της Κρητικής μουσικής, καθώς επίσης και την χαρακτηριστική αγαπημένη του μαντινάδα, εμπνευσμένη από τα παιδικά του χρόνια:

«Κόσμο γροικώ, κόσμο πατώ και κόσμο δε γνωρίζω,

Ω! την παντέρμη τη ζωή και πως την νταγιαντίζω.»

Θα πρέπει επίσης να αναφέρουμε και τους μεγάλους μουσικούς που συνόδευαν τον Στραβό με μαντολίνο, τους  Μανώλη Αεράκη η Μυρομανώλη, κατά την περίοδο 1935-1955 και το Νεοκλή Σαλούστρο την περίοδο 1955-1980. Ο μεγάλος λυράρης, ο ΣΤΡΑΒΟΣ, έφυγε από την ζωή το 1987 σε ηλικία 76 χρόνων αφήνοντας πίσω του μια υπέροχη σύζυγο και τέσσερα παιδιά.

Ο μεγάλος λυράρης, έφυγε από την ζωή το 1987 σε ηλικία 76 χρόνων αφήνοντας πίσω του μια υπέροχη σύζυγο και τέσσερα παιδιά.

Συνεργάτης του Μανώλη Πασπαράκη στην μεγαλύτερη διάρκεια της καλλιτεχνικής του πορείας υπήρξε, ένας σπουδαίος καλλιτέχνης, ένας καλός Ανωγειανός, ο Νεοκλής Σαλούστρος, που  τον συνόδευε πάντα με τον μαντολίνο του. Μιλώντας το 1984 στον Γιώργο Καράτζη, σε μια εκπομπή του κρατικού ραδιοφωνικού σταθμού Ηρακλείου, αφιερωμένη στο «Στραβό», είπε για τον μεγάλο δάσκαλο του και στενό του φίλο: « Τον Μανώλη τον Πασπαράκη, από τα παιδικά μου χρόνια, τον έβλεπα, τον άκουγα τον εθαύμαζα. Συγχρόνως, επειδή και ’γω μέσα μου είχα κάποιο μερακλήκι, προσπάθησα εντελώς ερασιτεχνικά και έμαθα μαντολίνο. Καλά ή κακά, μαντολίνο έμαθα. Όπως οι εποχές ήταν τότε, πασαδόροι δεν υπήρχαν και σιγά – σιγά με ανάγκασαν να παίζω σε γάμους. Συνεργαστήκαμε από το 1960 μέχρι το 1975.

Για τον Μανώλη τον Πασπαράκη έχω να πω – ρητώς και κατηγορηματικώς – ότι το μερακλήκι του λίγοι άνθρωποι μπορούν το φέρουν μέσα τους. Έπαιζε ναι μεν ως επαγγελματίας, αλλά ποτέ δεν ενδιαφερόταν αν έβγαζε λεφτά ή όχι. Ήθελε πάντοτε μερακλήδες κοντά του. Μόλις άκουγε μαντινάδα καλή και σωστή ανατρίχιαζε και χτυπιότανε εκεί που θα καθότανε. Πράγμα το οποίο δείχνει ότι είχε μερακλήκι του δικό του. Τις κοντυλιές του τις χυματικές δεν τις άκουσα από άλλους, ήταν σύνθεση δική του, όπως και στο χανιώτη το συρτό, ουδείς  ακόμα μπορεί να παίξει όπως τα έπαιζε αυτός. Κείνο που μετράει είναι ότι αυτός υπήρξε μερακλής τόσο στη μουσική, όσο και στις μαντινάδες. Τις έλεγε εκεί που χρειαζόταν. «Χτυπητές» μαντινάδες όπως λέμε εμείς στο χωριό. Ήταν πάντα σοβαρός, δεν έλεγε ποτέ ανοησίες στο γλέντι του απάνω και η συνεργασία μας ήταν πάρα πολύ καλή. Πάντοτε με το γέλιο και το χαμόγελο αρχινούσαμε και με το γέλιο τελειώναμε».

Πληροφορίες, φωτογραφίες και το ηχητικό αρχείο …(εδώ).