«Η Ειρήνη Μπριλλάκη γεννήθηκε στο Σπήλι το 1924 κι αυτό τον τόπο τον λάτρεψε όπως κι όλοι οι επιφανείς άλλωστε που κατάγονται από το πανέμορφο αυτό κεφαλοχώρι. Κόρη του Σήφη Μπριλλάκη και της Ευαγγελίας Βλατάκη μεγάλωνε σε μια πολυμελή οικογένεια. Ήταν το τελευταίο παιδί ανάμεσα σε τέσσερα ακόμα κορίτσια κι ένα αγόρι. Ο πατέρας ήταν καλός τεχνίτης και κυνηγούσε το μεροκάματο. Κάποτε τον ζήτησαν στην οικοδομή ενός σπιτιού από πέτρα. Ήταν και το μοιραίο του μεροκάματο. Έπεσε από ψηλά και σκοτώθηκε. Ήταν λίγο μετά τη γέννηση της Ρηνιώς.
Μαύρη ορφάνια πλάκωσε το σπίτι και η έρμη χήρα η Σηφάκαινα πώς να τα βγάλει πέρα με έξι παιδιά; Η στοργή της όμως υπερίσχυε της ανέχειας κι έτσι την τραγουδά η Ειρήνη σε αρκετά της ποιήματα.
Αυτή η μάνα είναι και η πρώτη μούσα της Ειρήνης που αρχίζει από μικρό κορίτσι τον αγώνα της βιοπάλης. Η ίδια αφηγείται και στα ποιήματά της τη σκληρή ζωή που περνούσε, αλλά την ξόρκιζε με τα τραγούδια της. Κι όταν άρχιζε να τραγουδά, σώπαιναν και τ’ αηδόνια.Δεν επέλεγε τις δουλειές η προκομμένη κόρη. Πρόθυμη πάντα σε ό,τι ζητούσε η μάνα έτρεχε και στο χωράφι και στα πρόβατα.
Η Ειρήνη ξεχώριζε από τα άλλα κορίτσια κι όχι μόνο για την ομορφιά της. Ήταν μια φεμινίστρια του καιρού της, αλλά όχι με τον όρο που δώσαμε αργότερα. Ήταν μια γνήσια απόγονος της Καλλιρρόης Παρέν Σιγανού. Αυτό τα λέει όλα. Και μια αγνή πατριώτισσα που διακονούσε με συνέπεια τις κρητικές παραδόσεις. Αυτές που διδάχτηκε από μικρό παιδί ακούγοντας τους μεγάλους και βιώνοντας τα ήθη και τα έθιμα από την πιο αυθεντική πηγή τους.
Παρά τα τόσα προβλήματα που αντιμετωπίζει καταφέρνει να συνεχίσει σπουδές στο γυμνάσιο Ρεθύμνου. Η φτώχεια της δεν επέτρεπε να έχει δικά της βιβλία. Μα δεν την ένοιαζε. Περίμενε υπομονετικά να διαβάσουν πρώτα οι συμμαθήτριές της και μετά δανειζόταν τα βιβλία για να διαβάσει κι αυτή.
Ξεχώριζε πάντα κι οι καθηγητές της την έβαζαν να τραγουδά στις εκδρομές για ν’ απολαύσουν την υπέροχη φωνή της.
Ο πόλεμος τη βρίσκει εθελόντρια να προσφέρει με τις αδελφές της πολύτιμες υπηρεσίες στο πρόχειρο στρατιωτικό νοσοκομείο Σπηλίου. Η Μάχη της Κρήτης την επηρεάζει τόσο, που αργότερα θα συνθέσει τις ωραιότερες δημιουργίες της.
Το 1943, στην καρδιά της κατοχής, αφήνει το χωριό της για να εκπληρώσει το μεγάλο της όνειρο. Να έρθει στην Αθήνα για σπουδές. Μετά από ένα περιπετειώδες ταξίδι με ένα παλιό καΐκι, καταφέρνει να φτάσει στην πρωτεύουσα. Εκεί πετυχαίνει την εισαγωγή της στη Νομική και στη Γαλλική Ακαδημία.
Ήταν όμορφη, έξυπνη, μαχητική, αγωνίστρια. Μόνη της ανέβαινε κοινωνικά, κρατώντας σαν φυλακτό τις παρακαταθήκες της γενιάς της. Τα φώτα της συναλλαγής που θα της έλυναν κάθε πρόβλημα δεν τη θάμπωσαν ποτέ. Γιατί μέσα της έκαιγε η φωτιά της δημιουργίας. Κι έτσι σιγά-σιγά και ταπεινά άρχισε να εκφράζει τον πλούσιο συναισθηματικό της κόσμο. Όποτε πάλι πίεζε το στήθος της, το βάσανο της βιοπάλης, έβαζε τον καημό της στη φωνή. Κι άκουγες παραδείσιες μελωδίες που δεν θα ‘θελες να τελειώσουν.
Ο Παντελής Καβακόπουλος, ένας ταλαντούχος μορφωμένος μουσικός, ερευνητής-μουσικολαογράφος, στην Κρατική Ορχήστρα, από την Ήπειρο. Η Ειρήνη γοητεύτηκε από τον νέο, ήταν λεβέντης πραγματικά, αλλά περισσότερο την έδεσε μ’ αυτόν η κοινή αγάπη για την έρευνα και τη μελέτη της παράδοσης. Ο γάμος τους ήταν ένας από τους ευτυχισμένους σταθμούς στη ζωή της Ειρήνης και η μεγάλη δωρεά από τη φύση δυο χαριτωμένα παιδιά ο Σπύρος και ο Δημήτρης.
Οι συγκυρίες έκαναν την Ειρήνη πιο πρακτική. Έτσι χωρίς να πάψει να μελετά, εξασφάλισε μια σίγουρη θέση στα γραφεία του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, όπου εργάστηκε επί σειρά ετών και από εκεί συνταξιοδοτήθηκε. Είχε όμως τόσα ενδιαφέροντα, που δεν την απογοήτευσαν ποτέ οι αλλαγές στα σχέδιά της. Τα όνειρά της τώρα την οδηγούσαν σε πιο ενδιαφέρουσες ασχολίες, όπως η καταγραφή της λαϊκής μας κληρονομιάς. Γι’ αυτό και της έγινε συνήθεια να υπάρχει πάντα μαζί της ένα μαγνητόφωνο.
Οι διαλέξεις της άφησαν εποχή. Θέματα που πάντοτε την ενέπνεαν οι αλησμόνητες πατρίδες, (έτρεφε μια απέραντη αγάπη για το προσφυγικό στοιχείο), το δράμα της Κύπρου, ο θρήνος της Παναγίας τόσο επίκαιρο θέμα στις μέρες μας οδεύοντας προς το Άγιο Πάσχα.
Οι προσκλήσεις από σωματεία έρχονταν από παντού σε όλη την Ελλάδα. Στο Λύκειο Ελληνίδων επίσης οφείλουμε πολλές διαλέξεις της. Η Ειρήνη έχοντας και το χάρισμα του λόγου ήταν μια εξαιρετική ομιλήτρια. Και αξίζει να σημειωθεί ότι στο χαρτί είχε το πλάνο της ομιλίας της για να μην ξεφύγει από το θέμα της. Μιλούσε συνήθως από στήθους και κέρδιζε το ακροατήριό της. Όταν μάλιστα άρχιζε να απαγγέλει σταματούσε ο χρόνος. Ήταν επίσης από τις εκλεκτότερες παρουσίες στα συνέδρια και οι ανακοινώσεις της πάντα αξιοπρόσεκτες. Ένας ήταν πάντα ο εφιάλτης κάθε φορά που κάποιες από αυτές έπαιρναν το δρόμο για το τυπογραφείο, μαζί με τα άλλα πρακτικά του συνεδρίου. Τα τυπογραφικά λάθη. Κάθε φορά που μιλούσαμε μοιραζόμαστε κι αυτό της τον καημό.
Η Ειρήνη Μπριλλάκη ήταν η πρώτη Ρεθεμνιώτισσα λαογράφος και αρθρογράφος σε τακτική βάση στον τύπο από το 1967 και μετά. Η μόνη της αμοιβή ήταν πάντα ο καλός λόγος και οι απορίες που θα δημιουργούσαν γόνιμο διάλογο.
Η ποίησή της μοναδική είχε έντονο το παραδοσιακό στοιχείο. Κι εκείνα τα σχεδόν βιογραφικά της αληθινά διαμάντια.
Ο στίχος της υποδειγματικός σε νόημα, μέτρο, μουσικότητα. Μια συλλογή μας έδωσε το «Πνοή και Ρίζα», ενώ θα μπορούσε να έχει προσφέρει περισσότερες εκδόσεις. Είχε όμως αρχή απαράβατη, να μην προσεγγίζει καμιά μορφή εξουσίας για προσωπικά οφέλη. Όπως και ο άνδρας της, κάθε δημιουργία τους είχε το δικό τους ιδρώτα και την προσωπική τους συμβολή. Δυστυχώς όμως το μεγαλύτερο μέρος του αρχείου της έμεινε ανέκδοτο. Οι διάλογοι πάντως που έχει δημοσιεύσει κατά καιρούς στον τύπο άφησαν εποχή, γιατί δίνει μέσα από την υπέροχη ποιητική της γραφή και πολλά λαογραφικά στοιχεία. Σπουδαία δουλειά έκαναν με το σύντροφό της τον εκλεκτό Παντελή Καβακόπουλο (βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών) συνεργαζόμενοι σε πολλές εκπομπές και σε πολλές ηχογραφήσεις παραδοσιακών τραγουδιών απ’ όλη την Ελλάδα. Η Ειρήνη ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την περιοχή του Αγίου Βασιλείου και της οφείλουμε σημαντικές καταγραφές.
Από τις καλλιτεχνικές στιγμές της επίσης που έχουν καταγραφεί ευτυχώς εκτός από τη συνεργασία της με το Κώστα Μουντάκη είναι δυο κομμάτια με τον Σπηλιανό λυράρη Γιώργη Καλογρίδη (1923-1999). Συγκεκριμένα είχαν ηχογραφήσει, το ριζίτικο «Τρώτε και πίνετε άρχοντες» και το παραδοσιακό συρτό «Στον ουρανό θε ν’ ανεβώ (πρώτος συρτός)», το σημερινό δισκάκι.
Συνεργάστηκε επίσης με πολλούς παραδοσιακούς οργανοπαίχτες της Κρήτης και φυσικά με όλους τους μουσικούς του Σπηλίου (Κοντύλη, Μαρκογιώργη Μαρκογιανάκηδες, Μπριλογιάννη, Σκορδαλό, Γ. Χατζηδάκη, Καλογρίδη κ.ά.) Από το 1949-1955 μετάδωσε στο ραδιόφωνο πλήθος λαογραφικών συνεργασιών της, με τους τίτλους «Τραγούδια από όλη την Ελλάδα», «Τραγούδια για να θυμάστε την πατρίδα», «Θρακικά τραγούδια» κ.ά.
Το 1965 συμμετείχε με τον σύζυγο της Παντελή στην Ελληνική αποστολή στο Βαλκανικό φεστιβάλ που πραγματοποιήθηκε στη Σόφια της Βουλγαρίας, μαζί με γνωστούς καλλιτέχνες της δημοτικής μας μουσικής όπως: Ξανθίππη Καραθανάση, Δερμιτζογιάννη, Φώτη Πάνου, Μανώλη Παπαγεωργίου κ.ά. Η ελληνική αποστολή κέρδισε το πρώτο βραβείο και τελικά περιόδευσε σε όλες τις μεγάλες πόλεις της Βουλγαρίας δίνοντας συναυλίες.
Υπάρχει δημοσιευμένη ανακοίνωση της στα πρακτικά του διήμερου επιστημονικού συνέδριου της Ι.Λ.Ε.Ρ. με τίτλο «Τα Κρητικά τοπωνύμια» στο Ρέθυμνο, 6-7 Νοεμβρίου 1998, η οποία περιέχει πλήθος ιστορικών, τοπωνυμικών και λαογραφικών στοιχείων για τη γενέτειρά της το Σπήλι.
Ποίησή της επίσης έχει μελοποιήσει ο Μπάμπης Πραματευτάκης.
Πολύτιμη η προσφορά της Ειρήνης και στον τύπο. Αναρίθμητα τα άρθρα της σε εφημερίδες ντόπιες και παροικιακές, καθώς και σε περιοδικά. Η Ειρήνη βραβεύτηκε από πάρα πολλούς συλλόγους και σωματεία για την προσφορά της στην παράδοση και την ποίηση.
Από τις ευτυχείς συγκυρίες στη ζωή της ο ομοϊδεάτης και ακούραστος ερευνητής ο Παντελής Καββακόπουλος.
Ο σπουδαίος αυτός άνθρωπος, που έκανε επιφανείς ερευνητές να υποκλίνονται στο έργο του, γεννήθηκε στη Bήσσανη της Hπείρου το 1923, από μητέρα Zιτσιώτισα και πατέρα Bησσανιώτη. Τα περισσότερα χρόνια μέχρι το 1936 τα έζησε στη Zίτσα, όπου τελείωσε το δημοτικό και την πρώτη τάξη του εκεί ημιγυμνασίου. Τη δεύτερη του ημιγυμνασίου την τελειώνει στη Bήσσανη το 1937. Το 1938 έρχεται στην Αθήνα, όπου τελειώνει και τις υπόλοιπες τέσσερις τάξεις στο νυχτερινό γυμνάσιο «Kουτσούρη», επί της οδού Mιχαήλ Bόδα.
Καταγόμενος από οικογένεια παραδοσιακών μουσικών ήξερε ήδη και ο ίδιος να παίζει από 9 χρόνων και να φτάνει ως πάνω τα χωριά της Bορ. Ηπείρου, όπου συνόδευε λαϊκές κομπανίες σαν ξετελειωμένος βιολιστής από τα γεννοφάσκια του. M’ όλο, που τα περισσότερά του χρόνια τα έζησε στη Zίτσα, αισθανόταν Bησσανιώτης.
Ερχόμενος στην Αθήνα και μετά από εξετάσεις στο Ωδείο Αθηνών πέτυχε την εισαγωγή του με υποτροφία, στη τάξη του βιολιού με καθηγητές το Δημήτρη Xωραφά, τον Mήνο Δούνια και των θεωρητικών μαθημάτων με τον σημερινό ακαδημαϊκό Μενέλαο Παλάντιο, μέχρι και την Ανωτέρα τάξη του βιολιού.
Στο μεταξύ διορίζεται υπάλληλος στο Νοσοκομείο του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, όπου συνέχισε εργαζόμενος έως το έτος 1950. Τον ίδιο χρόνο προσλαμβάνεται στο Μουσικό τμήμα του Eθν. Ίδρ. Pαδιοφωνίας από το οποίο, μετά από 40 χρόνια ευδόκιμης υπηρεσίας, συνταξιοδοτείται με το βαθμό του διευθυντή το έτος 1981. Στο διάστημα αυτό έλαβε και το δίπλωμα Βυζαντινής Μουσικής στο Ελληνικό Ωδείο με παμψηφεί άριστα, μετά από 5ετή φοίτηση στους διακεκριμένους αείμνηστους καθηγητές Θεόδωρο Xατζηθεοδώρου και στα θεωρητικά τον Mάριο Bάρβογλη.
Μόλις ανέλαβε καθήκοντα στην Ελληνική Ραδιοφωνία, πρώτο του μέλημα να ξεκινήσει τακτικές εκπομπές δημοτικών τραγουδιών απ’ όλη την Ελλάδα.
Στην προσπάθειά του αυτή είχε πολύτιμους συνεργάτες ένα συγκρότημα από είκοσι, τους πιο διακεκριμένους ερμηνευτές και λαϊκούς οργανοπαίκτες, με τους οποίους είχε ήδη συνεργασία από το 1948, όταν υπηρετούσε στον τότε σταθμό των Ενόπλων Δυνάμεων.
Στην ΕΡΤ μετέδιδε 6 εκπομπές την εβδομάδα και ήταν ένας από τους οποίους ξεκίνησε της εκπομπές για την απελευθέρωση της Κύπρου με τίτλο «To Όχι της Κύπρου», με συνεργάτες τον τότε δ/ντή προγ/τος του EIP Δημήτρη Πουρνάρα, και τον Δ/ντή Bραχέων Kυμάτων EIP, Βορειο-ηπειρώτη Πύρρο Mπαμίχα. Χάρη στο ερευνητικό του έργο, ηχογράφησε και κατέγραψε τραγούδια απ’ όλη την Ελλάδα, που μεταδόθηκαν, εκτός από το EIP και απ’ όλους τους τότε επαρχιακούς σταθμούς, Κέρκυρας, Ζάκυνθο Κρήτης, Θεσσαλονίκης και Κομοτηνής. Κατέγραψε τη μουσική σε θεατρικά έργα από το EIP και πλήθος θεατρικών σκετς, (ανταλλαγές με την Ιταλία «Πρέμιουμ Ιταλία» κλ.π.).
Μα ο τόσο χαρισματικός μουσικός ο Ηπειρώτης Π. Kαβακόπουλος δεν περιορίστηκε μόνο στις εκπομπές, για τις οποίες μιλούσε με θαυμασμό όλη τότε η Ελλάδα. Άνθρωπος με αποφασιστικότητα και απέραντη αγάπη για την παράδοση επιχείρησε πρώτος να δώσει ρεσιτάλ βιολιού δημοτικής μουσικής με βιολί – κανονάκι και λαούτο. Και πέτυχε.
Γνωστό και μη εξαιρετέο φυσικά το έργο του Σίμωνος Καρά, αλλά και ο Παντελής Καβακόπουλος πρόσφερε ανεκτίμητες υπηρεσίες στην παράδοση. Ενώ θα μπορούσε να απολαμβάνει τη μονιμότητα σε μια τόσο σημαντική θέση στο κρατικό ραδιόφωνο εκείνος από το 1951 όργωνε κυριολεκτικά την ελληνική ύπαιθρο από τη Μακεδονία μέχρι την Κρήτη και από την Ήπειρο μέχρι τα Δωδεκάνησα συλλέγοντας και ηχογραφώντας πάνω από 5000 τραγούδια και σκοπούς.
Ευτυχώς για την εποχή του που δέσποζαν κορυφαίοι του πνεύματος και της τέχνης είχε αναγνωριστεί η πολυσήμαντη καλλιτεχνική του αξία και οι πάντες αναζητούσαν τη γνώση και το ταλέντο του. Έτσι ήταν πάντα από τους πιο σημαντικούς ομιλητές σε συνέδρια και σεμινάρια, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό.
Σημαντικές και οι εκδόσεις του μουσικών βιβλίων με τη σχετική μουσικολογική ανάλυση, αλλά και τα άρθρα που δημοσίευσε σε μεγάλης κυκλοφορίας περιοδικά.
Χαρισματικός ομιλητής, όπως ήταν, είχε την ευτυχία να δίνει διαλέξεις σε πυκνό ακροατήριο στο Πανεπιστήμιο Αθηνών στο μάθημα Λαογραφίας, στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, στο Μουσείο Λαϊκής τέχνης Αθηνών και στο Ίδρυμα Δόρας Στράτου.
Μεγάλη η προσφορά του Παντελή Καββακόπουλου και στην Εκπαίδευση. Υπηρέτησε είκοσι χρόνια καθηγητής μουσικής στο (Ελληνικό Σπίτι) της Aγγελικής Xατζημιχάλη. Παράλληλα δεκαπέντε χρόνια καθηγητής στο ιδιωτικό γυμνάσιο (Παρ. Σχολινάκη) στον οικισμό Παπάγου.
Την ακαδημαϊκή χρονιά 1976- 1977,με απόφαση του υπουργείου Παιδείας αποσπάστηκε στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων στην έδρα της λαογραφίας για την έρευνα και την ηχογράφηση στην επαρχία Εθίμων και δημοτικών τραγουδιών.
Σημαντική η παρουσία του και στη δισκογραφία, αφού κυκλοφόρησε διακόσια δημοτικά τραγούδια και σκοπούς σε δίσκους, των 78,45 και 33 στροφών. (Hπειρώτικα- Mακεδονικά-Θρακικά- Θεσσαλικά – Δωδεκανησιακά – Νησιώτικα του Σαρωνικού και της Κρήτης).
Η πλούσια προσφορά του δεν πέρασε ποτέ απαρατήρητη Αμέτρητα τα βραβεία και οι διακρίσεις που έλαβε με πιο σημαντικά το βραβείο ΖΑΠΠΑ (1959) από την εταιρεία για την ενθάρρυνση των ελληνικών Σπουδών, από το «Παν/μιο της Σορβόννης» για το βιβλίο του (μουσικά κείμενα Δημοτικών τραγουδιών της Θράκης) και φυσικά δυο φορές το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για το πολυετές μουσικολαογραφικό του έργο.
Συνεργάστηκε με τον αείμνηστο Πολύδ. Παπαχριστοδούλου φιλόλογο καθηγητή της ναυτικής Σχολής Δοκίμων και πρόεδρο της εταιρείας Θρακικών Μελετών και με τον αείμνηστο ακαδημαϊκό λαογράφο Kων. Ρωμαίο για τη συλλογή τραγουδιών από πρόσφυγες της Θράκης στο χώρο της Αθήνας, της Δυτικής και της κεντρικής Μακεδονίας, 1951-1960. Με το υλικό αυτό πραγματοποιήθηκαν εκπομπές με θρακιώτικα τραγούδια από το E.I.P και απ’ όλους τους επαρχιακούς ραδιοφωνικούς σταθμούς από το 1953-61.
Με την Ειρήνη Μπριλλάκη δημιούργησαν μια όμορφη οικογένεια με χαρισματικά παιδιά που διαπρέπουν.»
Στο σημερινό δισκάκι, μαζί με την Ειρήνη Μπριλλάκη και τον Παντελή Καβακόπουλο, ο Γιώργος Καλογρίδης (βλέπε αναρτήσεις 32 και 198) στη λύρα. Με τον Καλογρίδη θα ασχοληθούμε και σε επόμενες αναρτήσεις γι’ αυτό και το μεγαλύτερο μέρος το αφιερώσαμε στο ζεύγος Καβακόπουλου. Σύμφωνα με το Greekdiscography τα υπόλοιπα μέλη της ορχήστρας είναι: Κιθάρα ΖΕΡΒΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ, Λαούτο ΜΑΡΚΟΓΙΑΝΝΑΚΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ και Σαντούρι: ΜΟΣΧΟΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ.
Παρακάτω και στο φάκελο θα βρείτε τρεις εκδόσεις του δίσκου. Με και χωρίς ¨κεφαλάρη¨ και με λάθος στις ετικέτες στα αρχικά Π.Κ. και Γ.Κ.. Το σωστό είναι και με τα δυο και όχι μόνο με Π.Κ..
Πληροφορίες, φωτογραφίες και το ηχητικό αρχείο …(εδώ).
