Καλογερίδης Ευστράτιος
(Στρατής- Δάσκαλος του βιολιού) ODEON GA 1158 Σητειακός (Χορός Κρητικός) -
Μαλεβιζιώτικος (Χορός Κρητικός-Ανάμικτος ασκομανδούρας) 1926- 78rpm- 10''
«O Στρατής Καλογερίδης γεννήθηκε στη Σητεία το 1883 και ήταν το
μεγαλύτερο από τα πέντε παιδιά του Μανώλη Καλογερίδη. Ο πατέρας του καταγόταν
από τον Ξυδά Καστελλίου Πεδιάδος και αφού δούλεψε για 4 χρόνια βοηθός Σχολάρχη
στη Σητεία διορίστηκε Τελώνης Σητείας το 1885 περίπου. Στη Σητεία παντρεύτηκε
την Άννα Τσαγκαράκη από τη Μυρσίνη Σητείας. Ο μικρός Στρατής από την ηλικία των
10 ετών ήξερε να παίζει μαντολίνο και στη συνέχεια βιολί με τα ακούσματα που
είχε από τους ντόπιους λυράρηδες και βιολάτορες της εποχής, όπως ήταν: ο
βιολάτορας Μιχαήλ Καλομενόπουλος (1835-1920) από τη Λάστρο Σητείας και ο
δεξιοτέχνης της λύρας Ιωάννης Χατζηαντωνάκης ή Φοραδάρης (1870-1935) από τη
Ζήρο Σητείας. Το 1903 πήγε στην Τουλών της Γαλλίας για σπουδές στη Χημεία, αλλά
τελικά τον κέρδισε η μουσική με αποτέλεσμα να σπουδάσει δυο χρόνια στο
αντίστοιχο Ωδείο. Το 1905 επέστρεψε στη Σητεία όπου και παρέμεινε έως το 1907
περίπου, οπότε και μετακόμισε στο Ηράκλειο για να εργαστεί ως φωτογράφος.
Διαβάσαμε για τον αθάνατο πηδηχτό του Καλογερίδη στο καφενείο
Χατζοπούλου στην Πλατεία Πρίγκηπος στο φύλλο της 7-8-1907 της εφημερίδας Ίδη
και για τη μουσική του παρουσία σε εκδήλωση του συλλόγου κυριών και Δεσποινίδων
στο φύλλο της 20-2-1916 στη Νέα Εφημερίς. Φαίνεται ότι ο Καλογερίδης αφού έγινε
γνωστός για τη βιολιστική του δεινότητα στο λαϊκό κοινό του Μεγάλου Κάστρου,
από το 1907 που έπαιζε σε 36 καφενεία και πλατείες, στη συνέχεια άνοιξαν οι
πόρτες της αστικής τάξης της πόλης. Επίσης από το άρθρο στην εφημερίδα Πατρίς
του αρχιμουσικού Γιάννη Δεληβασίλη στις 3-1-1960 συμπεράναμε ότι ο Στρατής
Καλογερίδης έπαιζε μαζί με τον αδελφό του Βαγγέλη βιολί στο μουσικό Σύλλογο
Απόλλων στα τέλη της δεκαετίας του 1900 και στις αρχές του 1910 καθώς ο
Δεληβασίλης αναφέρει σαν θαυμάσιους βιολιστές τους αδελφούς Καλογερίδη.
Στο Ηράκλειο συνέχισε τη μουσική του δημιουργία και σύνθεσε πολλά νέα
μουσικά κομμάτια. Έπαιζε συχνά βιολί με τη συνοδεία πιάνου ή κιθάρας. Όπως θα
διαπιστώσει ο αναγνώστης και στα παρακάτω κείμενα η κρητική μουσική τις
δεκαετίες από το 1910 έως και στις αρχές του 1970 ένα συχνό όργανο μουσικής
συνοδείας του βιολιού στις λόγιες Ηρακλειώτικες παρέες ήταν το πιάνο. Δεν ήταν
τυχαίο άλλωστε ότι πολλές από τις συνθέσεις του Καλογερίδη ήταν για κλειδοκύμβαλο
(πιάνο).
Παράλληλα δίδασκε παραδοσιακές κρητικές μελωδίες στο βιολί σε πολλούς
επιφανείς Ηρακλειώτες όπως ο Μηνάς Τζωρτζάκης και η Μαρία Αμαριώτου. Η φήμη του
ξεπέρασε την πόλη που ζούσε και διάσημοι λυράρηδες όπως ο Σκορδαλός αλλά και
βιολάτορες όπως ο Ναύτης (Κώστας Παπαδάκης) από την Κίσσαμο Χανίων ερχόταν στο
μεγάλο δάσκαλο για να διδαχθούν την τεχνική και τις απαράμιλλες κοντυλιές του.
Ο Στρατής ήταν πανελλήνια γνωστός από τη δισκογραφία του και αυτό αποδεικνύεται
από το γεγονός ότι το προπολεμικό ραδιοφωνικό σήμα της Ελληνικής Κρατικής
Ραδιοφωνίας ήταν μουσικό του αριστούργημα, οι περίφημες Κονδυλιές στη Fa
maggiore.
Το 1952 διορίστηκε στην καλλιτεχνική επιτροπή του Δήμου Ηρακλείου.
Εκεί συνέχισε και ολοκλήρωσε το δημιουργικό του έργο. Εδώ θα πρέπει να τονίσομε
ότι ο μεγάλος αυτός μουσικός είτε έπαιζε σε παρέες είτε δίδασκε το έκανε πάντα
αφιλοκερδώς.
Οι κοντυλιές του Καλογερίδη και η αξεπέραστη τεχνική του στο παίξιμο
του βιολιού, αποτέλεσαν σημείο αναφοράς, μέτρο σύγκρισης και προσπάθεια μίμησης
όλων των μεταγενέστερων Κρητικών καλλιτεχνών τόσο της Ανατολικής Κρήτης όσο και
της Δυτικής Κρήτης. Ειδικότερα στην Ανατολική Κρήτη, η συμβολή του στη μουσική
παράδοση ήταν καταλυτική διότι όχι μόνο κατέγραψε, διέσωσε και αναμόρφωσε
παλαιές μελωδίες, αλλά ταυτόχρονα δημιούργησε και εκτέλεσε με άφθαστη
δεξιοτεχνία καινούργιες. Με άλλα λόγια εξέλιξε την κρητική μουσική φέρνοντάς τη
κοντά στα δυτικά κλασικά πρότυπα.
Αυτή η εξέλιξη φάνηκε και από την σύγκριση της μουσικής του με την
εκτέλεση σητειακής κοντυλιάς στη λύρα του σύγχρονού του Κυρλίμπα (Ιωάννη
Σολιδάκη). Ο αδρός ήχος της λύρας με την πρωτόγονη ακουστική έδειχνε πως ήταν η
αυθεντική σητειακή μουσική πριν την παρέμβαση Καλογερίδη. Ο απλός λαός δέχτηκε
αυτή την νέα τεχνοτροπία και ακουστική, την αφομοίωσε και την έκανε δική του ως
μέρος της ζωής του για να υμνήσει τον έρωτα και τη χαρά της ζωής. Με αυτή
τραγούδησε και χόρεψε στο γάμο, τη βάφτιση, στο πανηγύρι και στις παρέες για
«ψύλλου πήδημα», ενώ έδωσε μια άλλη ψυχική διάσταση στην καντάδα.
Ένα άλλο πολύ σημαντικό επίτευγμα που δεν έχει αναγνωριστεί στον
Στρατή Καλογερίδη είναι η ίδρυση της έντεχνης παραδοσιακής σχολής του βιολιού
του Μεγάλου Κάστρου. Πολλοί έντεχνοι βιολιστές είτε τον είχαν δάσκαλο είτε
επηρεάστηκαν στην εκτέλεση των μουσικών μελωδιών. Είναι βέβαιο ότι η κλασική
τεχνική στο βιολί που κατείχε ο Καλογερίδης, απόρροια των δυτικοευρωπαϊκών
μουσικών σπουδών σε συνάρτηση πάντα με το πολιτισμικό περιβάλλον, που είχε
διαμορφωθεί εκείνη την εποχή οδήγησε στον εξευρωπαϊσμό της κρητικής λαϊκής
μουσικής.
Επίσης χάρη στον Καλογερίδη ολόκληρες περιοχές της Ανατολικής Κρήτης
που πατροπαράδοτα είχαν τη λύρα σαν βασικό μουσικό όργανο εκτέλεσης κρητικών
σκοπών όπως η Βιάννος, χωριά της επαρχίας Πεδιάδος αλλά και στο Μεραμπέλο την
άλλαξαν με το βιολί.»
Ο πρώτος γραμμοφωνικός δίσκος που έκοψε ο Καλογερίδης το 1926 (μαζί
με το 1159 που θα αναρτηθεί αργότερα), ο σημερινός. Δεν χρειάζονται συστάσεις
για τον Καλογερίδη (βλέπε και αναρτήσεις 1 και 189), εξαιρετικός στο παίξιμο.
Ειδικά στον ¨Μαλεβιζιώτη¨ μετά το πρώτο μισό, μετατρέπει το βιολί σε
ακομαντούρα. Στις ετικέτες το ¨δισκόσημο¨, αφού πληρώθηκε στο Ηράκλειο, ο
δίσκος ταξίδεψε για Θεσσαλονίκη, κρίνοντας από το αυτοκόλλητο στην άλλη
πλευρά.
Πληροφορίες, φωτογραφίες και το ηχητικό αρχείο …(εδώ).
