540. COLUMBIA E6080 ΜΕΝΕΜΕΝΛΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ 1918 (Ηχογραφήσεις 1911-1912)

Μενεμενλής (Μπεσλεμεδάκης- Κος Λευτέρης) Ελευθέριος COLUMBIA E6080 Κλέφτικο Παύλος Μελάς - Σμυρναίικος Μανές Τζιβαέρι 1918 (Ηχογραφήσεις 1911-1912) - 78rpm- 10''

Το τραγούδι της πρώτης πλευράς, του σημερινού γραμμοφωνικού δίσκου, αναφέρεται στον Παύλο Μελά (Μασσαλία 29/3/1870-Μελάς Καστοριάς 13/10/1904), αξιωματικό πυροβολικού του ελληνικού στρατού και πρωτεργάτη του Μακεδονικού Αγώνα (1904-1908).

Στις 13 Οκτωβρίου 1904 σκοτώνεται, σε ηλικία μόλις 34 ετών, ο Μακεδονομάχος και λοχαγός του Πυροβολικού, Παύλος Μελάς, στη Στάτιστα, (ένα χωριό του νομού Καστοριάς που ονομάστηκε μετά «Μελάς» προς τιμήν του), μετά από μάχη μεταξύ της ένοπλης ομάδας ανταρτών που διοικούσε ο Μελάς και αποσπάσματος του Οθωμανικού στρατού.

Όλα αυτά συμβαίνουν στην υπό Οθωμανική κατοχή Μακεδονία, όπου δρουν, εκτός από τις ελληνικές ανταρτικές ομάδες και οι αντίστοιχες των Βουλγάρων, οι οποίοι προσπαθούν να προσεταιριστούν τους Μακεδόνες, τρομοκρατώντας τον πληθυσμό.

Οι Έλληνες έχουν δημιουργήσει το Μακεδονικό Κομιτάτο, σαν απάντηση στη δράση των Βουλγάρων Κομιτατζήδων.

Όμως το ελληνικό κράτος, δεν μπορεί επισήμως, τότε, στις αρχές του εικοστού αιώνα και μετά τον καταστροφικό και ταπεινωτικό πόλεμο του 1897, να υποστηρίξει ανοιχτά τον Παύλο Μελά.

Η δράση των Ελλήνων Μακεδονομάχων στη Μακεδονία, η υπεράσπιση του ντόπιου πληθυσμού από τις αγριότητες των Βουλγάρων θεωρείται ανάμειξη στα εσωτερικά άλλου κράτους – της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Έτσι, ο Παύλος Μελάς είναι μόνος του στους κινδύνους και τις κακουχίες στη Μακεδονία – κυριολεκτικά μόνος του, εκτός από τους ολιγάριθμους αντάρτες που τον ακολουθούν.

Το αντάρτικο ψευδώνυμό του ήταν «Μίκης Ζέζας», προφανώς για να ακούει συνέχεια τα ονόματα των παιδιών του, του Μιχαήλ , του «Μίκη», και της Ζωής, που το χαϊδευτικό της ήταν «Ζέζα».

Η γυναίκα του ήταν η Ναταλία Δραγούμη, κόρη του πολιτικού και μέλλοντα πρωθυπουργού Στέφανου Δραγούμη και αδελφή του Ίωνα Δραγούμη.

Ο ίδιος ο Μελάς γεννήθηκε στη Μασσαλία της Νότιας Γαλλίας, ήταν ένα από τα επτά παιδιά του ηπειρώτη έμπορου Μιχαήλ Μελά και της Ελένης Βουτσινά, κόρης εύπορου κεφαλλονίτη εμπόρου από την Οδησσό.

Ο Παύλος Μελάς, αν και ανήκε στην ανώτερη οικονομική και κοινωνική τάξη της Ελλάδας τότε, συνειδητά προτίμησε έναντι της λαμπρής καριέρας που θα είχε στον στρατό, να πολεμήσει για τα ιδανικά του, για την απελευθέρωση της Μακεδονίας από τους Τούρκους και τους Βούλγαρους. Παρόλο που αυτό καθαυτό το στρατιωτικό του έργο δεν ήταν σημαντικό, η θυσία του ενέπνευσε πολλούς, ευαισθητοποιώντας την ελληνική και τη διεθνή κοινή γνώμη στο ζήτημα της Μακεδονίας.

Ιστορική έχει μείνει η φωτογραφία που του τράβηξε ο Λαρισαίος φωτογράφος Γεράσιμος Δαφνόπουλος.

Σ’ αυτήν ο Παύλος Μελάς φορά τη στολή του Μακεδονομάχου, τον περίφημο μαύρο κεντητό ντουλαμά και τα φυσεκλίκια, ενώ κρατάει ένα τουφέκι Μάουζερ κι’έχει ζωσμένο στη μέση του ένα περίστροφο.

Ο Μελάς έστειλε το πρώτο αντίτυπο της φωτογραφίας στη σύζυγό του, «υπό τον όρον να μην ιδή το φως της ημέρας», αλλά να μείνει ως ανάμνηση για την ίδια και τα παιδιά του αν έχανε τη ζωή του στην αποστολή του.

Ο Παύλος Μελάς θεωρούσε πως θα ήταν «κωμικό» και «μαρτύριο», εάν επέστρεφε άπρακτος, να βλέπει «την φάτσαν του έτσι μασκαρεμένην».

Σ’ αυτή τη φωτογραφία βασίστηκε ο Γεώργιος Ιακωβίδης για να φιλοτεχνήσει τον γνωστό πίνακα με τον Παύλο Μελά, που έγινε το γνωστότερο και μακροβιότερο σύμβολο του Μακεδονικού Αγώνα.

Κατά τον ιστορικό Βασίλη Γούναρη, η ιστορία και η σημασία της φωτογραφίας του Δαφνόπουλου «είναι το καλύτερο παράδειγμα της απόστασης που χωρίζει τη συμβολική, σχεδόν μυθική, σημασία του Μακεδονικού αγώνα από την ιστορία του».

"Που ήμουν υπερήφανος γιατί να με παιδεύεις,

 ενώ δεν βρίσκω θάνατο τι θέλεις τι γυρεύεις"

Αναφέρει σχετικά ο Παναγιώτης Κουνάδης : «Ο φημισμένος αυτός μανές της Σμύρνης, μαζί με το "Σμυρναίικο μινόρε", τον "Ταμπαχανιώτικο", τον "Μπουρνοβαλιό" και τον "Ανταμαμάν" ή "Γαλατά" εμφάνισαν στη δισκογραφία μεγάλο αριθμό ηχογραφήσεων. Το "Τζιβαέρι" ξεπέρασε τις 30.
Τζιβαέρι(α) στα αραβικά σημαίνει κοσμήματα και μεταφορικά, επί προσώπων, ο "θησαυρός".
Αν και δεν είχε τη μακρά πορεία του "Σμυρναίικου μινόρε", επηρέασε και αυτός ο μανές την πορεία του σμυρναίικου τραγουδιού και στην Ελλάδα μετά το 1922, αλλά και στην Αμερική».

«Ο Λευτέρης Μενεμενλής (βλέπε αναρτήσεις 252, 389 και 485) ή Μπεσλεμεδάκης (ή Κος Λευτέρης ) όπως ήταν το πραγματικό του επώνυμο γεννήθηκε το 1874 στη Μενεμένη της Μ. Ασίας εξ ου πήρε και το παράνομά του. Ήταν τραγουδιστής, από τους πρώτους αμανετζήδες και το όργανο που έπαιζε ήταν η κιθάρα. Ήταν από τα βασικά μέλη της «Ελληνικής Εστουντιαντίνας» μαζί με τον Γιάννη Τσανάκα και τον Χρήστο το ¨Αραπάκι¨.

Φωνογράφησε στις εταιρίες Favorite, The Gramophon Company, Columbia Αγγλίας, Columbia Αμερικής, Odeon Γερμανίας, και Polydor Γερμανίας. Τραγούδησε σε όλα τα είδη τραγουδιού, δημοτικά, ελαφρά, σμυρναίικα, ρεμπέτικα και τούρκικα. Στη δισκογραφία φέρεται να έχει κάνει 122 εκτελέσεις τραγουδιών μεταξύ των οποίων και 28 αμανέδες, αρχής γενομένης από το 1909 με το μανέ «Ψεύτικος δουνιάς». Τελευταία του φωνογράφηση είναι το τραγούδι «Ο Γεροδήμος». Έχει διατελέσει πρώτος πρόεδρος του Σωματείου Μουσικών.

Ο Ελευθέριος Μενεμενλής είναι από τους τραγουδιστές της Σμύρνης που ερχόμενος στην Ελλάδα, συνεχίζει την δισκογραφική του παρουσία, ξεκινώντας μάλιστα πρώτος τις ηχογραφήσεις της γερμανικής ODEON στην Ελλάδα το 1924. Μερικοί μάλιστα από τους πρώτους αυτούς δίσκους, ηχογραφήθηκαν στο Βερολίνο γύρω στο 1925.»

Το ¨Κλέφτικο¨ Παύλος Μελάς ηχογραφήθηκε πρώτη φορά το 1912 και κυκλοφόρησε σε δίσκο Favorite. Στο άκουσμα θυμίζει εμβατήριο και όχι κλέφτικο τραγούδι.

Ο ¨Σμυρναίικος Μανές Τζιβαέρι¨ ηχογραφήθηκε το 1911 και κυκλοφόρησε σε δίσκο Favorite αλλά υπάρχει και εκτέλεση από τον Μενεμενλή ως ¨Τζιβαέρι¨ σε δίσκο Grammophone του 1910. Στην Columbia έγινε επανεκτύπωση το 1918 με τις ίδιες μήτρες (το μαρτυρά και το δόντι στην άκρη της μιας πλευράς), σε τρεις διαφορετικές ετικέτες.

Πληροφορίες, φωτογραφίες και το ηχητικό αρχείο ….(εδώ).