Μενεμενλής
(Μπεσλεμεδάκης- Κος Λευτέρης) Ελευθέριος- Τσανάκας (Κος Τσανάκας) Ιωάννης
(Γιώργος για άλλους)- Κύριος Μήτσος CONCERT RECORD GRAMOPHONE G.C.11-12167_8 Αετός Τσάμικο - Σαμπάχ (Σαμωάχ) 1911- 78rpm-
11''
«Ο Λευτέρης Μενεμενλής ή Μπεσλεμεδάκης (ή Κος Λευτέρης
) (βλέπε και ανάρτηση 252), όπως ήταν το πραγματικό του επώνυμο γεννήθηκε το 1874
στη Μενεμένη της Μ. Ασίας εξου πήρε και το παράνομά του. Ήταν τραγουδιστής, από
τους πρώτους αμανετζήδες και το όργανο που έπαιζε ήταν η κιθάρα. Ήταν από τα
βασικά μέλη της «Ελληνικής Εστουντιαντίνας» μαζί με τον Γιάννη Τσανάκα και τον
Χρήστο το ¨Αραπάκι¨.
Φωνογράφησε στις εταιρίες Favorit, The Gramophon
Company, Columbia Αγγλίας, Columbia Αμερικής, Odeon Γερμανίας, και Polydor
Γερμανίας. Τραγούδησε σε όλα τα είδη τραγουδιού, δημοτικά, ελαφρά, σμυρναίικα,
ρεμπέτικα και τούρκικα. Στη δισκογραφία φέρεται να έχει κάνει 122 εκτελέσεις
τραγουδιών μεταξύ των οποίων και 28 αμανέδες, αρχής γενομένης από το 1909 με το
μανέ «Ψεύτικος δουνιάς». Τελευταία του φωνογράφηση είναι το τραγούδι «Ο
Γεροδήμος». Έχει διατελέσει πρώτος πρόεδρος του Σωματείου Μουσικών.
Ο Ελευθέριος Μενεμενλής είναι από τους τραγουδιστές
της Σμύρνης που ερχόμενος στην Ελλάδα, συνεχίζει την δισκογραφική του παρουσία,
ξεκινώντας μάλιστα πρώτος τις ηχογραφήσεις της γερμανικής ODEON στην Ελλάδα το
1924. Μερικοί μάλιστα από τους πρώτους αυτούς δίσκους, ηχογραφήθηκαν στο
Βερολίνο γύρω στο 1925.
Η λεγόμενη «Ελληνική Εστουντιαντίνα» ξεκίνησε τις
ηχογραφήσεις της το 1909 με την εταιρεία παραγωγής Gramophone. Οι βασικοί
μουσικοί της είναι οι προαναφερθέντες (Μενεμενλής, Τσανάκας, Αραπάκι). 
Στις
πρώτες τους ηχογραφήσεις περιέλαβαν αρκετά τραγούδια ποικίλου ρεπερτορίου, από
αστικά-λαϊκά τραγούδια της Σμύρνης και της Κωνσταντινούπολης, έως τούρκικα,
λυρικά και ελληνικά παραδοσιακά και δημοτικά. Πιθανότατα, για την ευκολότερη
προσαρμογή του σχήματος στο ποικίλο ρεπερτόριο, θα υπήρξαν εναλλαγές μουσικών
και αλλαγή της σύνθεσης του συνόλου, πράγμα για το οποίο όμως δεν έχουμε
στοιχεία (αλλά εύκολα συμπεραίνουμε παρακάτω με την ανάλυση των τραγουδιών της σημερινής
ανάρτησης) .
Το 1910 και 1911 συνεχίζονται οι ηχογραφήσεις της συγκεκριμένης
εστουντιαντίνας με την ίδια εταιρεία και με τους ίδιους μουσικούς, με προσθήκη
πάλι του τραγουδιστή Ovannes Effendi και του βιολιστή «κυρίου Μήτσου» όπως ήταν
γνωστός (άκου σημερινή ανάρτηση). Το μουσικό ύφος αρχίζει να γίνεται
περισσότερο λαϊκό και προσαρμοσμένο στη φύση του συνόλου. Κατά τη χρονιά του
1911, ο Λευτέρης Μενεμενλής ηχογραφεί μόνος του 20 τραγούδια, συνοδευόμενος από
μια άγνωστη σε μας ορχήστρα, για λογαριασμό της εταιρείας ηχογραφήσεων Favorite
(πιθανότατα σε αυτές τις ηχογραφήσεις εμπεριέχονται και οι σημερινές).
Με το πέρασμα των χρόνων η σύνθεση αλλά και το ύφος
των εστουντιαντίνων αλλάζει. Ήδη από το 1911 σε ηχογράφηση της εταιρείας Orfeon
στην Κωνσταντινούπολη, εμφανίζεται μια «Σμυρνέϊκη Εστουντιαντίνα» με μουσικούς
όμως της «Ελληνικής Εστουντιαντίνας», τον Γιάννη Τσανάκα και το Χρήστο το
«Αραπάκι». Το όνομα «Σμυρνέϊκη Εστουντιαντίνα» προφανώς δόθηκε για να
αναδειχθεί η καταγωγή του συνόλου, μια και η ηχογράφηση ήταν εκτός πόλεως.
Τα τελευταία χρόνια 1919-1922, συναντάμε την «Ελληνική
Εστουντιαντίνα» με διαφορετικούς μουσικούς απ’ότι η πρώτη, και την
«Εστουντιαντίνα Πανελλήνιον» οι οποίες έχουν κυρίως ελαφρύ ρεπερτόριο. Η τελευταία
μάλιστα συνέχισε τις ηχογραφήσεις στην Αθήνα μετά την καταστροφή της
Σμύρνης.
Από τις πληροφορίες που μέχρι τώρα έχουν συγκεντρωθεί
φαίνεται ότι λίγες ήτανε οι κομπανίες που μείνανε με τους ίδιους μουσικούς για
πολλά χρόνια. Συνήθως, αλλάζανε σύνθεση και πρόσωπα ανάλογα με τις επιθυμίες
αυτού που είχε το «κέντρο ψυχαγωγίας», ανάλογα με τις ανάγκες των ηχογραφήσεων,
και τέλος ανάλογα με τις επιθυμίες αυτού που
«έκλεινε» τους μουσικούς για πανηγύρια, γάμους,
βαφτίσια κ.λ.π.. Εντυπωσιακός
πάντως είναι ο μεγάλος αριθμός των λαϊκών
οργανοπαικτών και τραγουδιστών που
εμφανίζονται τόσο στη δισκογραφία, όσο και στα διάφορα
κείμενα, καθώς και στις
ζωντανές αφηγήσεις που έχουμε μέχρι στιγμής.
Αυτό φανερώνει την ύπαρξη μιας σημαντικής μουσικής
ζωής στην περιοχή της
Σμύρνης, αλλά και στα γύρω χωριά που το καθένα τους
διέθετε δικές του κομπανίες για
τις εσωτερικές του λειτουργίες.»
Βιογραφικά στοιχεία για τον Κύριο Τσανάκα και τον
Κύριο Μήτσο όπως και φωτογραφικό υλικό, δυστυχώς δεν υπάρχουν. Στην πρώτη
φωτογραφία εικονίζεται η Ελληνική Εστουντιαντίνα και πιθανότατα εικονίζονται
και ο Μενεμενλής με τον Τσανάκα.
Ο ¨Αετός¨ ηχογραφήθηκε στη Σμύρνη στις 10 Φεβρουαρίου
1911. Δίσκος Favorit Record / 1-55027 / 4497t και ανατύπωση στον Columbia Αμερ.
E 6075 / 4497t. Επίσης σε δίσκο ODEON Γερμανίας,GA-1129 / GO-254 το 1926. Τα
όργανα είναι παραπάνω από δυο και το ένα είναι σαντούρι ή κανονάκι.
Στη σημερινή γραμμοφωνική πλάκα έχει ηχογραφηθεί με
την συνοδεία βιολιού, του βιολιστή «κυρίου Μήτσου» (ακούγεται να τον εκθειάζει
ο Μενεμενλής) στη Σμύρνη τον Δεκέμβρη του 1911 και τυπώθηκε σε δίσκο Concert Record Gramophone, στην Γερμανία όπως
αναγράφεται στις ετικέτες με μήτρα 11-12167 Α. Σημαντική παρατήρηση στους
στίχους των εν λόγω εκτελέσεων, στην τελευταία στροφή, πριν τα επιφωνήματα για
τον Λευτεράκη και τον κύριο Μήτσο, ακούγεται:
¨Την πέρδικα που
πιάσατε,
να μην την
εχαλάσετε¨
Στην άλλη πλευρά του δίσκου, ο ¨Σαμπάχ¨ (Σαμωάχ αναγράφεται στα ελληνικά στην
ετικέτα) μανές που ηχογραφήθηκε σε δίσκο The Gramophone Co / 11-12931 / 2333y και HMV
Αγγλ. 098 το 1909 (από τον Τσανάκα πάντα) με στίχους :''Εγώ σκληρά σε μίσησα,
δε θέλω πια φιλία, να μη μου παραπονεθείς, γιατί είσαι εσύ η αιτία".
Στη σημερινή γραμμοφωνική πλάκα η ηχογράφηση έγινε στη
Σμύρνη το Δεκέμβρη του 1911 και τυπώθηκε σε δίσκο Concert Record Gramophone, στην Γερμανία
όπως αναγράφεται στις ετικέτες με μήτρα 11-12168 και οι στίχοι είναι οι
παρακάτω:
«Βάστα καρδιά μου
στους καημούς γιατί είσαι εσύ η αιτία
που έχεις το
κορμάκι μου σε τέτοια ανησυχία (δυστυχία-τυραννία)».
Στο φάκελο που θα κατεβάσετε, θα βρείτε, πτυχιακές
εργασίες που αποτέλεσαν πηγές πληροφόρησης. Υπάρχει και μια αξιόλογη πτυχιακή
πάνω στον Μανέ και τον Αμανέ, που νομίζω ότι πρέπει να διαβαστεί από τους λάτρεις
κάθε είδους ελληνικής μουσικής.
Το μουσικό αρχείο δίνεται και σε μορφή wav, για όποιον θέλει να
κάνει αποθορυβοποίηση.
Πληροφορίες, φωτογραφίες και το ηχητικό αρχείο …(εδώ).
