Σκαλίδης Γιάννης- Σκαλίδη
(Παπαδάκη) Δέσποινα- Μανουδάκης Βασίλης- Ζωϊτζίδης Κ. FIDELITY 2105033 Ο
Βενιζέλος - Ο Γύπαρης 1970- 45rpm- 7''
Οι περισσότεροι (δεν βάζω και το χέρι μου στη φωτιά), γνωρίζουν
αρκετά για τον Ελευθέριο Βενιζέλο και λιγότεροι για το πρωτοπαλίκαρο του, τον
Παύλο Γύπαρη. Με αφορμή την τιμή που τους κάνει ο Σκαλίδης, στο σημερινό
δισκάκι του 1970, ας μάθουμε λίγα βιογραφικά στοιχεία για τον Γύπαρη.
Του Μοριχόβου τα βουνά ρωτούν της
Μπελκαμένης
ποιος είν’ αυτός που πέρασε με το
σπαθί στη χέρα;
Διαβαίνει όρη και βουνά, γκρεμούς
και μονοπάθια
λειβάδια και νεροσυρμές κι ο κόσμος
τόνε τρέμει
Το βήμα ντου ναι δέκα οργιές, το πήδημα
σαράντα
κι όντε λιγάκι βιάζεται χάμε στη
γης δε ’γγίζει
Είν’ ο Παυλής ο Γύπαρης …
Ο Παύλος Ιωσήφ Γύπαρης γεννήθηκε το 1882 στην Ασή Γωνιά του Αποκόρωνα
της Κρήτης. Σε ηλικία 17 χρόνων έλαβε μέρος στον Μακεδονικό Αγώνα ως επικεφαλής
της ομάδας των Κρητικών. Συμμετείχε στην περίφημη μάχη στο Ζέλεντιτς το 1904
όπου πλήθος κομιτατζήδων είχαν συγκεντρωθεί στην περιοχή λόγω κάποιου γάμου. Ο
Γύπαρης συγκέντρωσε πέντε πρωτοπαλίκαρα και όρμησε στο γλέντι σκοτώνοντας 47
Βούλγαρους. Η φήμη του εξαπλώθηκε παντού μετά τη μάχη στο Μουρίκι, όπου
εξουδετέρωσε τους Τούρκους και τους έτρεψε σε φυγή.
Κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων, το 1911 οργάνωσε ένα
αντάρτικο σώμα στη Σάμο μαζί με τον Θεμιστοκλή Σοφούλη και πολέμησε κατά των
Τούρκων. Μαζί με 230 άνδρες ξεκίνησε την επανάσταση που οδήγησε στην
απελευθέρωση του νησιού το 1912.
Το 1914 ενίσχυσε τον αγώνα για την εδραίωση της προσωρινής κυβέρνησης
της Βορείου Ηπείρου. Ο Γύπαρης έφθασε στο Αργυρόκαστρο μαζί με 150 άνδρες και
το πρωί της 20ης Ιουνίου η ομάδα του κατέλαβε την Κορυτσά και έπειτα προχώρησε
στην Μοσχόπολη, όπου αφόπλισε τον τουρκικό πληθυσμό.
Το 1915, όταν ο Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος δεν έχει ακόμη φτάσει στην
Ελλάδα, σχημάτισε μια «Ελληνοκρητική Λεγεώνα» 850-900 ανδρών και, ως λοχαγός
του γαλλικού στρατού, εκστράτευσε εναντίον των Γερμανών στο μέτωπο της
Αλσατίας. Το 1916, συντάχθηκε με το Κίνημα της Εθνικής Άμυνας και πολέμησε στο
Μακεδονικό Μέτωπο. Η όλη εκστρατεία έγινε με ενέργειες της κυβέρνησης
Βενιζέλου, ο οποίος συνέστησε τον Γύπαρη ως τον μοναδικό που θα μπορούσε να
τσακίσει τις άτακτες συμμορίες των Τούρκων.
Το 1917, όταν ο Βενιζέλος έγινε πρωθυπουργός όλης της Ελλάδας με έδρα
την Αθήνα, ο Γύπαρης που είχε στο μεταξύ μονιμοποιηθεί στο Στρατό με τον βαθμό
του Λοχαγού, ανέλαβε επικεφαλής του Τάγματος Ασφαλείας, με σκοπό την καταστολή
των αντιπάλων του καθεστώτος. Ο Βενιζέλος διόρισε διοικητή του τάγματος τον
Παύλο και ήταν επιφορτισμένος με την ασφάλεια της πρωτεύουσας αλλά και του
ίδιου του Βενιζέλου προσωπικά.
Ο Γύπαρης ήταν ιδιαίτερα αγαπητός στον Κρητικό πολιτικό. Οι δυο τους
γνωρίστηκαν το 1907 όταν εκείνος είχε βρεθεί στο χωριό Ασή Γωνιά για να
βαφτίσει τον γιο του αδελφού του και από εκείνη την εποχή, ο Γύπαρης έγινε ο
πιο έμπιστος άνθρωπος του Βενιζέλου....
Μετά το Δυτικό Μέτωπο, ο Γύπαρης προσχώρησε στο κίνημα της
Θεσσαλονίκης και έλαβε μέρος σε όλες τις μάχες του Μακεδονικού Μετώπου, μέχρι
που τραυματίστηκε στην πρώτη μάχη του Σκρα.
Ο Γύπαρης έγινε η σκιά του Βενιζέλου. Η σχέση τους έγινε εξάρτηση για
τον Γύπαρη και κορυφώθηκε όταν το 1920 έγινε απόπειρα δολοφονίας κατά του
Βενιζέλου στον σιδηροδρομικό σταθμό της Λυών στη Γαλλία μετά την συνθήκη των
Σεβρών.
Οι φοβεροί «Γυπαραίοι», (επρόκειτο για φιλοβενιζελικούς
παραστρατιωτικούς με κατεξοχήν νέους Κρητικούς) όπως τους αποκαλούσαν,
θεωρήθηκαν βασικοί ύποπτοι για την δολοφονία του Ίωνος Δραγούμη ως «αντίποινα»
για την απόπειρα δολοφονίας κατά του Βενιζέλου στη Λυών. Επίσης, ο Παύλος
Γύπαρης θεωρήθηκε ως ηθικός αυτουργός της δολοφονικής επίθεσης κατά του
ηθοποιού Βασίλη Αυλωνίτη τον Αύγουστο του 1931 στο θέατρο «Περοκέ», όπου έκανε
ένα νούμερο που σατίριζε τα πολιτικά δρώμενα της εποχής και τους υπουργούς της
Βενιζελικής παράταξης.
Η παρακρατική του δράση είχε γίνει φόβος και τρόμος κατά των
αντιπάλων του. Το 1920 μετά την εκλογική ήττα του Βενιζέλου, ο Γύπαρης τον
ακολούθησε στην αυτοεξορία του στη Γαλλία.
Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Γύπαρης έσπευσε στην
Κρήτη, όπου και έλαβε μέρος ως επικεφαλής στις μάχες στο νησί κατά των δυνάμεων
του Άξονα. Μετά την κατάληψη της Κρήτης έφυγε μαζί με την εξόριστη κυβέρνηση
στην Αίγυπτο όπου έγινε «φρούραρχος» της Αλεξάνδρειας και του Καΐρου.
Μετά την απελευθέρωση το 1944, επέστρεψε στην Κρήτη όπου οργάνωσε την
Εθνική ανταρτική Ταξιαρχία και έγινε φρούραρχος Χανίων. Εκεί επιδόθηκε στον
αγώνα κατά του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ.
Η «Ταξιαρχία» του Γύπαρη διαλύθηκε μετά το τέλος του πολέμου, τον
Ιούνιο του 1945. Τον επόμενο Μάρτιο αποφάσισε να ασχοληθεί με την πολιτική και
εκλέχτηκε πρώτος βουλευτής Χανίων με το κόμμα των Φιλελευθέρων, του Σοφοκλή
Βενιζέλου. 
Ο Παύλος Γύπαρης πέθανε στις 22 Ιουλίου 1966 και κηδεύτηκε από τη
Μητρόπολη δημοσία δαπάνη.
«Αν ζούσε ο Γύπαρης σε μια χώρα της Ευρώπης στους παλιούς καιρούς θα
μπορούσε με την επιβολή του και με το κουράγιο του να ιδρύσει μια δυναστεία».
Είναι τα λόγια του Βενιζέλου για τον Γύπαρη.
Συνέγραψε αρκετά βιβλία κυρίως στην Γαλλική εξιστορώντας την δράση
του και αναλύοντας τα πολιτικά γεγονότα της εποχής.
Το νόμισμα έχει δυο όψεις. Διαβάζοντας την τριλογία βιβλίων της ΜάρωΔούκα, ¨Αθώοι και φταίχτες¨, ¨Το δίκιο
είναι ζόρικο πολύ¨ και ¨Έλα να πούμε ψέματα¨ (πρέπει να τα διαβάσεις- χθες),
ιστορικά μυθιστορήματα με φόντο την Κρήτη, κάπου εκεί διαβάζουμε και για την
άλλη πλευρά του Γύπαρη (αν δεν πείστηκες με τα παραπάνω) . Το ίδιο φυσικά
ισχύει και για τον Γιώργο Κονδύλη (βλέπε ανάρτηση 313) και για όσους
καταπιάνονται με την πολιτική/κους. Ίσως να φταίει το μικρόβιο της εξουσίας
ίσως πάλι το τραγουδάκι των ΑΝΤΙ. Ξέχασα με αυτά και με τα άλλα να αναφερθώ στους
μουσικούς. Η συνταγή του Σκαλίδη γνωστή. Φωνή λύρα ο ίδιος με την Δέσποινα,
λαούτο ο Μανουδάκης και στο σημερινό δισκάκι έχουμε συνοδεία ούτι από τον Ζωϊτζίδη
Κ. (Κώστα πιθανότατα).
Πληροφορίες, φωτογραφίες και το ηχητικό αρχείο …(εδώ).
