«Ο Δημήτρης Καπόκης (ή Καποκάκης) καταγόταν από την επαρχία Αποκορώνου, στα ανατολικά του νομού Χανίων της Κρήτης, ενώ έμελλε να είναι ο πρώτος λυράρης που ηχογράφησε στην Αμερική σε δίσκους γραμμοφώνου.
Μετά την λήξη της επανάστασης του 1866-1869 ο οπλαρχηγός του δυτικού Αποκόρωνα Αναγνώστης Γογονής που διέμενε στο Βαφέ αγόρασε το μετόχι ενός τούρκου αγά, που βρισκόταν νοτιοανατολικά του Στύλου όπου κατοίκησε μόνιμα. Στο ίδιο μετόχι μετοίκησε σε λίγο διάστημα φεύγοντας από τον Βαφέ η χήρα με τους έξι γιούς της, του βαφιανού Καπετάνιου Καποκάκη (συμπολεμιστή του Γογονή), που είχε φονευθεί στην επανάσταση. Η οικογένεια Καποκάκη πολλαπλασιάστηκε και η περιοχή που κατοίκησαν οι απόγονοι του ονομάζεται σήμερα Καποκιανά. Ο λυράρης Δημήτρης Καποκάκης που μετανάστευσε στην Αμερική είναι απόγονος της δεύτερης γενιάς.
Από την έρευνα σε αρχεία της Αμερικής, εντοπίστηκαν δυο σημαντικά έγγραφα που αναφέρουν πληροφορίες για τον Δημήτριο Καπόκη. Το ένα είναι η κατάσταση επιβατών του πλοίου Ωκεανία στο ταξίδι του από τον Πειραιά στις 16 Νοεμβρίου 1908 για Αμερική και το άλλο είναι η απογραφή κατοίκων της Νέας Υόρκης του έτους 1920. Στο πρώτο έγγραφο αναφέρεται ως τόπος γέννησης η περιοχή Αποκορώνου του νομού Χανίων και η ηλικία του τριάντα ενός χρονών, από την οποία προκύπτει ως έτος γέννησης το 1877. Στο δεύτερο έγγραφο τα στοιχεία διαφέρουν και προκύπτουν τα εξής: έτος γέννησης 1885, χρονιά άφιξης στις ΗΠΑ το έτος 1915, το πρώτο γράμμα του πατρώνυμου Μ, ενώ τέλος αναγράφεται ότι το επάγγελμα του ήταν μουσικός που εργαζόταν σε νυχτερινά κέντρα μουσικής (καμπαρέ- καφέ αμάν). Για την εποχή εκείνη τα λάθη στα έγγραφα αυτά είναι πολύ συνήθη, ιδίως στις καρτέλες των πλοίων όπου τα στοιχεία συμπληρώνονταν κατά προφορική δήλωση των επιβατών. Πολλές φορές μάλιστα δηλώνονταν επίτηδες λάθος χρονολογίες γέννησης για να εξυπηρετηθούν μετανάστες σε διάφορες καταστάσεις. Από ότι φαίνεται, δεν είναι δυνατό να ταυτοποιηθεί μέσω των στοιχείων των δυο εγγράφων με σιγουριά ότι πρόκειται για το ίδιο άτομο, αφού υπάρχει η πιθανότητα συνωνυμίας δύο προσώπων και μάλιστα με άμεσα κοντινή συγγενική σχέση μεταξύ τους.
Για προφανείς λόγους το δεύτερο έγγραφο του 1920 πρέπει να είναι το σωστό και αυτό που ανταποκρίνεται στον λυράρη καλλιτέχνη Δημήτρη Καπόκη. Ο ίδιος απεβίωσε στις 8 Μαρτίου του 1924 στην Πολιτεία της Γιούτα (Utah) των ΗΠΑ και έχει ταφεί στο κοιμητήριο Price City.
Ο Κωνσταντίνος Βουράκης του Στυλιανού, καταγόταν από το χωριό Αλίκαμπος των Χανίων, το οποίο βρίσκεται στις υπώρειες των Αλικαμπιώτικων μαδάρων, δηλαδή στα Ανατολικά Λευκά Όρη. Γεννήθηκε στις 8 Δεκεμβρίου του 1877 και τον Φλεβάρη του 1914 μετανάστευσε για τις Ηνωμένες Πολιτείες συνοδευόμενος από τη γυναίκα του Μαρία και τα δύο παιδιά του Στέλιο και Στέφανο. Στη δισκογραφία εντοπίζεται να παίζει λαούτο μόνο στις ηχογραφήσεις της Panhellenion. Απεβίωσε το 1975 σε ηλικία 98 ετών, στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης.
.jpg)
Ο Γεώργιος Περδικάκης, του Ιωάννη Περδικάκη και της Μαρίας Περδικάκη (το γένος Σπανού), γεννήθηκε το 1871 στο Κόκκινο χωριό του Αποκόρωνα του νομού Χανίων. Πήγε ως μετανάστης στις ΗΠΑ αναχωρώντας από τον Πειραιά στις 26 Μαρτίου του 1907. Υπήρξε εξαιρετικά φιλομαθής προσωπικότητα που κατόρθωσε να προοδεύσει σημαντικά και να ξεχωρίσει ανάμεσα στους Έλληνες ομογενείς. Επίσης υπήρξε και πολύ καλός τραγουδιστής με συμμετοχή σε δυο ηχογραφήσεις της εταιρίας Panhellenion όπου τραγουδάει στο Κρητικό νυφιάτικο, γνωστό τραγούδι που λεγόταν στους γάμους, καθώς και στο σημερινό Συρτό Χανιώτικο (αναλυτικά παρακάτω). Ενδιαφέρον έχει ότι στον τρόπο τραγουδίσματος του διατηρούσε έντονα τους ιδιωματισμούς της κρητικής γλώσσας. Τέλος πρέπει να σημειωθεί ότι διετέλεσε για πολλά χρόνια πρόεδρος του μεγάλου κρητικού πολιτιστικού σωματείου «Ομόνοια» στην Αμερική, ενώ απεβίωσε το 1948 στις ΗΠΑ.»
Όλα τα παραπάνω βιογραφικά στοιχεία από το βιβλίο ¨Μίλιε μου Κρήτη απ΄τα παλιά¨ (Ιστορικές ηχογραφήσεις 1907-1955) από την εταιρεία Orpheum Phonograph, μια εξαιρετική έρευνα για τους πρώτους Κρητικούς μουσικούς που δισκογράφησαν (φωνογράφησαν).
.jpg)
Έρχομαι και στο σημερινό γραμμοφωνικό δίσκο. Είχα αναφερθεί παλιότερα στην τεχνολογία εγγραφής των τραγουδιών στις μπομπίνες (ή κυλίνδρους) και στο κόψιμο(χάραξη) της μήτρας. Αν το τραγούδι ήταν μεγαλύτερο σε διάρκεια από αυτό που μπορούσε να χωρέσει ο γραμμοφωνικός δίσκος τότε έπρεπε να ξαναγραφτεί το τραγούδι. Βέβαια αυτό ήταν χρονοβόρο και κόστιζε αρκετά, οπότε έπρεπε να είναι υπολογισμένο από πριν και το τραγούδι να έχει διάρκεια λιγότερο από τέσσερα λεπτά. Αν έβγαινε πάνω από τέσσερα λεπτά για λίγα δευτερόλεπτα έκοβαν την μήτρα ενώ ταυτόχρονα η μπομπίνα έπαιζε σε λίγο μεγαλύτερη ταχύτητα. Το αποτέλεσμα ήταν ο τραγουδιστής να ακούγεται σαν ζουρίδα σε ¨οίστρο¨. Φυσικά αναρωτιόσουν αν οι οργανοπαίχτες είναι δυνατό να παίζουν με αυτές τις ταχύτητες. Το ¨Χανιώτικο συρτό¨ ξεπερνάει τα τέσσερα λεπτά καθώς έχει και τις μαντινάδες και ήταν δύσκολο να υπολογιστεί. Η ¨Ηρακλειώτικη σούστα¨ όχι. Για να καταλάβετε τι εννοώ ψηφιοποίησα τον δίσκο δυο φορές. Στην πρώτη ψηφιοποίηση δεν πείραξα την ταχύτητα εγγραφής. Το αποτέλεσμα είναι το ¨Χανιώτικο συρτό¨ να ακούγεται άσχημα, ενώ η σούστα σε κανονική ταχύτητα (αυτή η ηχογράφηση αναρτήθηκε στο youtube αφού θεωρητικά είναι η πρωτότυπη). Στη δεύτερη ψηφιοποίηση ¨έριξα¨ την ταχύτητα και το αποτέλεσμα ήταν το ανάποδο (ξεχωρίζεις την φωνή του Περδικάκη αλλά η σούστα ακούγεται αργή).
Στο ¨Μίλιε μου Κρήτη απ΄τα παλιά¨ αναφέρουν ότι βρήκαν την μήτρα του ¨Χανιώτικου συρτού¨ και ψηφιοποίησαν από εκεί. Αναφέρουν ότι η πρωτότυπη μήτρα έχει αριθμό 58597-1 . Εάν δεν έχουν πειράξει την ταχύτητα τότε δεν είναι η πρωτότυπη μήτρα (με κάθε επιφύλαξη) και εξηγώ: ο δικός μου δίσκος με αριθμό μήτρας R8027A-2 έχει μια λακκούβα όπως δείχνω σε φωτογραφία παρακάτω. Στις πληροφορίες θα βρείτε σύνδεσμο (από Μουσική παράδοση Κρήτης) ο οποίος αναφέρει ότι βρέθηκε σε συλλέκτη στο Λασίθι ο δίσκος σε άριστη κατάσταση ο οποίος έχει την ίδια λακκούβα και τον ίδιο αριθμό μήτρας (βλέπε την φωτογραφία παρακάτω) παρότι σχεδόν καινούργιος. Οπότε είχε πρόβλημα η μήτρα και πιθανότατα διόρθωσαν την λακκούβα (ξανακόβωντας μήτρα με άλλο αριθμό) και ίσως την ταχύτητα.
Παρακάτω και στο φάκελο θα βρείτε και τις δυο ηχογραφήσεις. Επίσης οι φωτογραφίες ίσως να εικονίζουν (ιδιαίτερα αυτές από Αμερική) κάποιον από τους παραπάνω καλλιτέχνες. Χρονολογικά είναι κοντά. Τις περισσότερες θα τις βρείτε στη ¨Μουσική Παράδοση Κρήτης¨ και χρησιμοποιήθηκαν για εικονικό ¨χαλί¨.
Πληροφορίες, φωτογραφίες και το ηχητικό αρχείο …(εδώ).
