164. BENTETTA BE-211 ΜΑΝΙΑΣ ΝΙΚΟΣ- ΚΑΛΟΜΟΙΡΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ 1968

Μανιάς Νίκος (Μανιαδάκης-Αηδόνι της Κρήτης )- Καλομοίρης Γιώργος (Γιωργαντός) BENTETTA BE-211 Νέος συρτός της νύκτας - Τσι γύφτισες αρώτησα (Κονδυλιές Μεσσαρίτικες) 1968- 45rpm- 7''

Το κανονικό του επίθετο ήταν Μανιαδάκης (βλέπε αναρτήσεις 4,9,10,19,71 και 133),. Γεννήθηκε το 1931 στην Επισκοπή Ρεθύμνου. Άρχισε από μικρός να ασχολείται με την μουσική και ξεκίνησε με λύρα, την οποία όμως παράτησε σύντομα για χάρη του λαούτου.

Για τα δύσκολα χρόνια της νιότης του είχε πει: «Σαν παιδιά, του χωριού, τα χρόνια αυτά τα δύσκολα, κουβεντιάζω τώρα για το ’45, ’46, κ.λπ., εκάναμε παρέες στα σπίτια. Επαίρναμε ένα πιατάκι φαΐ από το σπίτι μου, ένα πιατάκι φαΐ από του Μανόλη και συγκεντρωνόμεθα σε ένα σπίτι, πέντε έξι παιδιά και κάναμε λοιπόν παρέα. Και μετά βγαίναμε στον δρόμο καντάδα. Αγκαλιαζόμεθα ο ένας με τον άλλον και τραγουδούσαμε λοιπόν και γυρίζαμε στα στενά. Τέλος πάντων. Ετραγουδούσα εγώ καλά, πολύ ωραία, από τότε. Θυμάμαι ότι μας εφωνάζανε στα καφενεία και μου λέγανε «καναρίνι», «καναρίνι», εμένα. Και μου λέγανε και έλα δω, και έλα δω, τέλος πάντων… Μετά το ’45 με ’46. Το ’47 είχα ένα θείο στην Αμερική, του πατέρα μου αδερφό, Μανιά, και ήρθε λοιπόν και κάναμε κάποια παρέα στο σπίτι μας, του θείου μου κάναμε ένα ρεφενέ εκεί πέρα, και με βάλανε λοιπόν εκεί πέρα και τραγούδησα. Και μου λέει «εσύ κακομοίρη τραγουδείς καλά και επειδής παίζει ο πατέρας σου μαντολίνο, να σου πάρω βρε μια λύρα». Εγώ λοιπόν ούτε ναι ούτε όχι δεν του είπα. Τον επηρεάσανε οι συγγενείς μου, η παρέα μας. Μου λέει «αύριο το πρωί θα πάμε στου Σταγομανόλη να πάρουμε μια λύρα, από το Ρέθυμνο».

Την άλλη μέρα πήραμε το λεωφορείο πήγαμε στο Ρέθυμνο και μου πήρε μια λύρα και την είχα δυο, τρεις, τέσσερις μήνες.

Στο χωριό μου όμως υπήρχε ένας Φυσάκης, όπως σας είπα, λυράρης, και κάποιος Μαυράκης σε ένα άλλο χωριό δίπλα, στη Φλακή. Αυτός ο Μαυράκης ήταν τακτικά στην Επισκοπή σε γάμους ερχότανε, τακτικότατα. Και πιάνει λοιπόν μετά από κάνα δυο μήνες, αυτός μάλλον εφοβήθηκε ότι θα του κάνω αντίπραξη, θα του φάω τα γλέντια. Και μου λέει λοιπόν, «μώρε Νικολιό να πάρεις λαούτο, να πάρεις λαούτο και ν’ αφήσεις τη λύρα», μου λέει «και εγώ να σε παίρνω κακομοίρη στα γλέντια, μου λέει, και να βγάζεις λεφτά και τα λοιπά…». Αυτός με επηρέασε λοιπόν, και λέω του αδερφού μου «μωρέ συ, τη λύρα δεν την θέλω. Θα πάω από τα Χανιά να πάρω ένα λαούτο». «Γιάντα μωρέ»; «∆εν το θέλω μωρέ γιατί είναι δύσκολο και τα λοιπά… η λύρα είναι δύσκολη» του λέω.

Έκανε και τις αξιολογήσεις του, γιατί πάντα είχε το θάρρος της γνώμης του.

 «Ήτανε ο Μαρκογιάννης, ήτανε ο Μπαξεβάνης. Ο Μπαξεβάνης βέβαια δεν έπαιζε όπως τον Μαρκογιάννη το λαγούτο, ετραγουδούσε πάρα πολύ ωραία, έπαιζε και λαγούτο. Ο Κουτσουρέλης». Τον Ψύλλο τον εθυμάμαι σαν τον νέο. Ήτανε και χασάπης και θυμάμαι την κόκκινη ποδιά που φορούσε. Δεν τον θυμάμαι να παίζει καθόλου. Άκουγα όμως ότι ήτανε ωραίος. Το πρότυπο μου ήτανε ο Μαρκογιάννης. Μέχρι που ήρθε και έπαιζε στο σπίτι μου κοντά σ’ ένα πανηγύρι και το είχα πάρει το λαούτο λοιπόν, και πήγα και έκατσα δίπλα του και έβγαλα το λαούτο και ακούγανε πια το λαούτο παρά τη λύρα και με άρεσε πάρα πολύ». 

Γνήσιος καλλιτέχνης ο Νίκος Μανιάς ήξερε πως μακριά από το πάλκο και το λαγούτο του δεν υπάρχει.

Στο σημερινό δισκάκι, λύρα παίζει ο Γιώργος Καλομοίρης (βλέπε αναρτήσεις 34,88 και 111). Θεωρώ ότι δεν υπάρχει πρώτο όνομα. Τόσο ο Μανιάς όσο και ο Καλομοίρης θεωρούνται ογκόλιθοι της Κρητικής μουσικής παράδοσης. Σε αντίστοιχο άλλο δισκάκι της ¨Βεντέττα¨ (έχουν αρκετά σαν δίδυμο) το αφιέρωμα (αναφορά) θα είναι για τον Γιωργαντό.

Τα σκαναρισμένα εξώφυλλα είναι του Ιδομενέα από Ρέθυμνο και τον ευχαριστώ που βοηθάει στην προσπάθεια καταγραφής.  

Πληροφορίες, φωτογραφίες και το ηχητικό αρχείο …(εδώ).

 

163. PARLOPHONE GDSP 2889 ΣΤΑΥΡΟΥΛΑΚΗΣ ΠΑΝΤΕΛΗΣ- ΚΟΥΜΙΩΤΑΚΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ 1964

Σταυρουλάκης Παντελής- Κουμιωτάκης (Κουμιώτης- Καμαράτος) Γιώργος PARLOPHONE GDSP 2889 Της Κρήτης το παιδί (Καλαματιανό-Στη μνήμη του Σοφοκλή Βενιζέλου) - Κλαίνε λαγκάδια και βουνά 1964- 45rpm- 7''

 

Ο Παντελής Σταυρουλάκης (βλέπε και ανάρτηση 35), από το χωριό Χάρακας της επαρχίας Μονοφατσίου του νομού Ηρακλείου, γεννήθηκε το 1934 και σκοτώθηκε το 1982 σε ηλικία 48 ετών.

Θεωρείται  ένας από τους αγαπημένους λυράρηδες της κεντρικής Κρήτης και η μνήμη του είναι πάντα φρέσκια στο νου και την ψυχή των Κρητικών μερακλήδων.

Το 1964 (σύμφωνα με την σειρά της Parlophone και όχι 1965 όπως λέει στις πληροφορίες- 1964 πέθανε ο Σοφοκλής Βενιζέλος) ηχογράφησε μαζί με τον Γιώργο Κουμιώτη (Καμαράτο) ένα Καλαματιανό που συνέθεσε ο ίδιος (στις πληροφορίες συνθέτης εμφανίζεται ο Κουμιώτης), στην μνήμη του Σοφοκλή Βενιζέλου και το ¨Κλαίνε λαγκάδια και βουνά¨. Το σημερινό δισκάκι δηλαδή.  

Αφηγείται η κόρη του Παντελή, Κλειώ: «Τον πατέρα μου τον θυμάμαι στο σπίτι με τη μουσική του, το τραγούδι του ανάμεσα σε φίλους, και σε παρέες. Έτσι μεγάλωσα, μέσα στη λύρα, που πάντα όμορφα μας ξυπνούσε πολλές φορές τη νύκτα. Του τραγουδούσα τα τραγούδια που ήθελε να δοκιμάσει στη λύρα. Του άρεσε n φωνή μου. Ήταν πολύ σοβαρός άνθρωπος. Με τη ματιά του τον καταλαβαίναμε. Δε χρειαζότανε να λέει πολλά. Ήταν ιδιαίτερα ευαίσθητος, αλλά σπάνια τον θυμάμαι να θυμώσει. Δεν ήθελε ο κόσμος να τον σχολιάζει.

Του δείχναμε πάντα σεβασμό. Μετά, όταν παντρευτήκαμε κι εγώ κι n αδερφή μου, ερχότανε στα σπίτια μας, και πολλές φορές μου έπαιζε με τη λύρα κάτι καινούργιο να τ’ ακούσω και να το χορέψω να δει πώς ταίριαζε ο χορός με τη μουσική και να του πω τη γνώμη μου. Κάπου έβλεπα ότι μετρούσε τη γνώμη μου. Ίσως επειδή ήμουνα και πιο μικρή, ήμασταν και πιο δεμένοι. Δυστυχώς, πριν τον νιώσουμε περισσότερο, τον χάσαμε. Κι έτσι μόνο τα παιδικά μου χρόνια μου τον θυμίζουν. Τώρα με τις αναμνήσεις, τα τραγούδια του, με τις εκδηλώσεις του κόσμου, που δείχνει να μην τον ξεχνάει, τον φέρνουμε κοντά μας…»

Για τον Κουμιωτάκη Γιώργο βλέπε αναρτήσεις 47 και 73.

Πληροφορίες, φωτογραφίες και το ηχητικό αρχείο …(εδώ).

 

162. LYRA LS 1050 ΧΑΛΚΙΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ 1965

Χαλκιάς Αναστάσιος LYRA LS 1050 Βορειοηπειρώτικο μοιρολόι - Λεσκοβικιάρικο (Συρτό κοφτό) 1965- 45rpm- 7''

«Όσες φορές έρχεται στο μυαλό μου, τον βλέπω να βγάζει το κλαρίνο του, να το περιεργάζεται μήπως έχει πάθει κάτι και να το περιποιείται σαν ένα μωρό παιδί, να παίζει και να ψάχνει μελωδίες και τραγούδια, να μελετάει για να διορθώσει κάτι που δεν του πήγαινε καλά στο αυτί, και ξαπλωμένος να ξημερώνεται με τα γυαλιά του στο κρεβάτι για μια λέξη στα τραγούδια. Δεν εξωτερίκευε ποτέ τα συναισθήματά του και λέξη όπως το “σ’ αγαπώ” δεν τη γνώριζε, γιατί είχε άλλους τρόπους έκφρασης δικούς του, και αυτοί μπορεί να ήταν ένα χάδι και μια αγκαλιά, γεμάτη αγάπη και στοργή. Κι αυτά τα συναισθήματα δεν ήταν μόνο για την οικογένειά του, αλλά για όλο τον κόσμο…».

Αυτές τις εικόνες βλέπουμε ν’ ανακαλεί ο Λάκης Χαλκιάς για τον πατέρα του Τάσο, προλογίζοντας το βιβλίο της Άννας Στεργίου «Τάσος Χαλκιάς: Το φύσημα του Θεού» (εκδ. Σιδέρη).

Ο Τάσος Χαλκιάς (βλέπε και παλαιότερες αναρτήσεις) αντιπροσώπευε μια «σχολή» παιξίματος του ηπειρώτικου κλαρίνου, που την χαρακτήριζε το λιτό και δωρικό ύφος, σε αντίθεση με το γενικώς γρήγορο, περισσότερο «διακοσμημένο» και τεχνικό παίξιμο άλλων μεγάλων οργανοπαικτών. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του, λόγω καρδιακών επεισοδίων και πνευμονικών οιδημάτων, είχε αποχωριστεί το τελευταίο κλαρίνο του, το οποίο μετά τον θάνατό του κατατέθηκε στο «Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Οργάνων».

Σύμφωνα με τα ηπειρώτικα παλιά έθιμα και σύμφωνα με επιθυμία του, όταν πέθανε, στην τελετή της ταφής του ομάδα από τριάντα κλαρινίστες συναδέλφους του έπαιξαν ένα ηπειρώτικο μοιρολόι πάνω από τον τάφο του.

Ένα μοιρολόι όπως αυτό στο σημερινό δισκάκι. Ένα μοιρολόι που έπαιζε σε σειρά ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ-ΥΕΝΕΔ, όπως και το ¨Παράπονο του τσοπάνου¨ που θα αναρτήσουμε στο μέλλον. 

Πληροφορίες, φωτογραφίες και το ηχητικό αρχείο …(εδώ).

 

161. RCA VICTOR 51g 3713 ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ ΔΟΡΑΣ ΣΤΡΑΤΟΥ 1966

Συγκρότημα Δόρας Στράτου RCA VICTOR 51g 3713 Ηρακλειώτικα πεντοζάλια - Σούστα Ρόδου Σύμης 1966- 45rpm- 7''

Δόρα Στράτου, χορογράφος, οραματίστρια, αστική κουλτούρα, γνωριμίες, πεισματάρα, πονεμένη, οξύθυμη, Ελληνίδα. Ίδρυσε το μοναδικό στον κόσμο θέατρο ζωντανό μουσείο της ελληνικής παράδοσης, πίστεψε στη δύναμη της μουσικής που κουβαλάμε στα γονίδιά μας, αγκάλιασε τους αυθεντικούς ανθρώπους τις ντοπιολαλιές, τα μουσικά τους ιδιώματα.
Αφιέρωσε τη ζωή της στο όραμα που αξιώθηκε να το δει να βραβεύεται παγκόσμια.  

Η Δόρα (Δωροθέα) Στράτου γεννήθηκε το 1903 στην Αθήνα. Μητέρα της η Μαρία Κορομηλά, κόρη του δημοσιογράφου και θεατρικού συγγραφέα Δημήτρη Κορομηλά (“Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας”, “Η τύχη της Μαρούλας”), από παλιά αθηναϊκή οικογένεια. Πατέρας της ο Νικόλαος Στράτος, δικηγόρος από το Λουτρό Αιτωλοακαρνανίας.

Μεγάλωσε στο μεγαλοαστικό περιβάλλον της Αθήνας των αρχών του αιώνα. Πήγαινε στους χορούς των ανακτόρων, μάθαινε ξένες γλώσσες και τραγούδι, έκανε παρέα με τους γόνους των ισχυρών οικογενειών. Στο πιάνο είχε δάσκαλο το Δημήτρη Μητρόπουλο. Παρακολουθούσε τις θεατρικές παραστάσεις και τις συναυλίες, ένα πάθος που διατήρησε σε όλη της τη ζωή.

Ο Νικόλαος Στράτος διετέλεσε υπουργός Εσωτερικών στην κυβέρνηση του Δημητρίου Ράλλη, ενώ κατόπιν προσχώρησε στο κόμμα των Φιλελευθέρων του Ελευθέριου Βενιζέλου και έγινε Υπουργός Ναυτικών. Το 1913 πέρασε στους αντιβενιζελικούς, και διετέλεσε πρωθυπουργός για λίγες ημέρες μετά την Μικρασιατική Καταστροφή του 1922. Τότε καταδικάστηκε για εσχάτη προδοσία και τουφεκίστηκε.

Η μητέρα της, μαζί με τη Δόρα και το μικρότερο αδελφό της Ανδρέα, έφυγαν από την Ελλάδα. Από μια πλούσια ζωή, βρέθηκαν απότομα στο κατώφλι της φτώχειας, εφόσον η περιουσία τους είχε δημευθεί. Η Δόρα υπέστη το ψυχικό τραύμα της εκτέλεσης του πατέρα της και του κοινωνικού υποβιβασμού. Έμεινε δέκα χρόνια στο εξωτερικό – Βερολίνο, Παρίσι, Νέα Υόρκη – με τη μητέρα της.

Ξαναγύρισε το 1932. Ο αδελφός της Ανδρέας είχε σπουδάσει νομικά και είχε εκλεγεί βουλευτής. Η Δόρα αρχίζει να συναναστρέφεται τη νέα γενιά πνευματικών ανθρώπων του Μεσοπολέμου. Παίρνει δραστήρια μέρος στο φιλανθρωπικό έργο της Αρχιεπισκοπής κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Βοηθάει τον Κάρολο Κουν να ιδρύσει το Θέατρο Τέχνης και γίνεται το δεξί του χέρι στα διοικητικά θέματα.

Το 1952 έτυχε να δει το 100μελές κρατικό φολκλορικό συγκρότημα της Γιουγκοσλαβίας που περιόδευε τις διάφορες χώρες προβάλλοντας τους δημοτικούς χορούς, τις μουσικές και τις φορεσιές της χώρας του. Ήταν κάτι το πρωτοφανές για την Ελλάδα. Τα συγκροτήματα που υπήρχαν τότε εδώ ήταν ελάχιστα, με πρωτοπόρο το Λύκειο των Ελληνίδων, και έδιναν 2-3 παραστάσεις το χρόνο περιστασιακά με φορεσιές Αμαλίας. Σκοπός τους ήταν κυρίως να ικανοποιήσουν τα μέλη του ίδιου του συγκροτήματος, κυρίως νεαρά κορίτσια αθηναϊκών οικογενειών.

Ο καθηγητής της Λαογραφίας στο Πανεπιστήμιο Γεώργιος Μέγας πρότεινε την δημιουργία εθνικού συγκροτήματος στην Ελλάδα. Η Δόρα Στράτου ζήτησε βοήθεια από το Σοφοκλή Βενιζέλο, αντιπρόεδρο της τότε κυβέρνησης Πλαστήρα. Η ιδέα ήταν να δημιουργηθεί ένα μόνιμο συγκρότημα, ικανό να δίνει καθημερινές παραστάσεις, να κάνει περιοδείες στο εξωτερικό, με μεγάλο ρεπερτόριο, με πλούσια ιματιοθήκη από όλη την Ελλάδα, και γενικά με ένα πρόγραμμα που να κερδίζει το θεατή. Έτσι ίδρυσε το σωματείο “Ελληνικοί χοροί – Δόρα Στράτου” το 1953.

Όλα αυτά τα χρόνια είχε συνδεθεί φιλικά και είχε βοηθήσει αμέτρητους ανερχόμενους καλλιτέχνες και διανοούμενους – τώρα μπορούσε να τους χρησιμοποιήσει σαν επιτελείο της. Μερικά μόνο από τα ονόματα: Σπύρος Βασιλείου, Μάνος Χατζιδάκις, Γιάννης Τσαρούχης, Φοίβος Ανωγειανάκης, Σίμων Καράς, Γιάννης Μόραλης, Οδυσσέας Ελύτης, Νέστορας Μάτσας, Αλέκος Λιδωρίκης, Δημήτρης Χορν, Δημήτρης Λουκάτος, Αγγελική Χατζημιχάλη, Τζίνα Μπαχάουερ.

Σε ηλικία 50 ετών αρχίζει με ορμή μια νέα ζωή δουλεύοντας εξαντλητικά. Ο Τσαρούχης φτιάχνει φορεσιές με ζωγραφιστά κεντήματα για το ξεκίνημα. Εκείνη γυρίζει στα χωριά μαζεύοντας χορούς, τραγούδια, φορεσιές και κοσμήματα, συγκεντρώνοντας έτσι τη μεγαλύτερη συλλογή στην Ελλάδα. Επιλέγει τους καλύτερους χορευτές και οργανοπαίχτες για να πλαισιώσουν το συγκρότημα. Δίνει παραστάσεις στην Ελλάδα και περιοδεύει θριαμβευτικά σε 21 χώρες.

Το 1963 ο Κωνσταντίνος Καραμανλής δίνει εντολή να κατασκευαστεί ειδικά για το συγκρότημα ένα θέατρο στο Λόφο Φιλοπάππου. Το 1967 συλλαμβάνεται γιατί έκρυβε στο σπίτι της το Χρήστο Λαμπράκη. Η Μελίνα Μερκούρη κάνει θόρυβο στο εξωτερικό και πετυχαίνει την αποφυλάκισή της. Την ίδια χρονιά παίρνει το Παγκόσμιο Βραβείο Θεάτρου, τη σημαντικότερη διεθνή διάκριση, ενώ βραβεύεται από την Ακαδημία Αθηνών και παίρνει επιχορήγηση από το Ίδρυμα Φορντ.

Έγραψε τρία βιβλία: “Μια παράδοση, μια περιπέτεια”, “Ελληνικοί χοροί, ένας ζωντανός δεσμός με το παρελθόν” και “Ελληνικοί παραδοσιακοί χοροί”.

Εξέδωσε μια από τις μεγαλύτερες στον κόσμο σειρές δημοτικής μουσικής: 45 δίσκους.

Το 1983 αποσύρθηκε για λόγους υγείας. Πέθανε τον Ιανουάριο του 1988.

Πληροφορίες για το ¨Συγκρότημα της Δόρας Στράτου¨  (εκείνη την εποχή- 1966 και νωρίτερα) και ποιοι καλλιτέχνες συμμετείχαν σε αυτό δεν αναγράφονται στους δίσκους. Μιλάμε για αυτούς στην RCA (μετέπειτα Olympic) και αυτούς που κόπηκαν στο εξωτερικό (πριν την συνεργασία με την Philips). Παρόλα αυτά, η φωνή του Γιάννη και της Δέσποινας Σκαλίδη (βλέπε αναρτήσεις 20, 56, 121), είναι αναγνωρίσιμη. Για την ¨Σούστα¨ δυστυχώς  δεν αναγνωρίζω τους καλλιτέχνες.

Άνθρωποι όπως η Δόρα Στράτου, Μέλπω Merlier, Δόμνα Σαμίου, Σίμων Καρράς, James Νοτόπουλος (κ.α που μπορεί να ξεχνάω) έχουν αφήσει βαριά κληρονομιά με το έργο τους για την παράδοση.    

Πληροφορίες, φωτογραφίες και το ηχητικό αρχείο …(εδώ).